W 80% przypadków guzy mózgu wywodzą się z jego tkanek (guzy pierwotne), natomiast pozostałe 20% stanowią przerzuty guzów z innych okolic ciała (guzy wtórne lub przerzutowe). Przerzuty do mózgu występują szczególnie często w raku płuca, piersi, nerki, jelita grubego (okrężnicy), żołądka i tarczycy; do mózgu trafiają też przerzuty 40% czerniaków - rak skóry.

Przyczyna większości pierwotnych guzów mózgu pozostaje nieznana. Niemal zawsze powstają one z komórek struktur podporowych, opon mózgowych lub błony wyściełającej komory mózgu, a niemal nigdy z właściwych komórek nerwowych (neuronów). Guzy mogą mieć charakter łagodny lub złośliwy, lecz nie dają przerzutów do innych okolic ciała. Ostateczny wynik choroby zależy od okolicy, która została uszkodzona przez nowotwór.

Mózg jest otoczony kośćmi czaszki, co sprawia, że rozwijające się guzy nie mają dla siebie miejsca i uciskają różne okolice mózgu, uszkadzając czuły układ nerwowy i sprowadzając zagrożenie dla żyda. Do objawów zalicza się:

■ bóle głowy - szczególnie w okolicy czołowej;

■ nudności;

■ upośledzenie funkcji intelektualnych, jak pogorszenie pamięci, zaburzenie oceny rozmaitych wydarzeń, splątanie, nadmierna senność lub otępienie (demencja);

■ trudności wysławiania się lub rozumienia mowy (afazja);

■ zmiany osobowości i zachowania;

■ kłopoty ze wzrokiem (podwójne widzenie, pogorszenie wzroku lub jego utrata);

■ pogorszenie słuchu lub głuchota;

■ napady drgawek;

■ zaburzenia równowagi, trudności poruszania kończynami.

Rozpoznanie guza mózgu bywa trudne, gdyż objawy często rozwijają się podstępnie i długotrwale i są trudne do wykrycia. Najważniejsze z nich to podwyższenie ciśnienia śródczaszkowego, bóle głowy wymioty i obrzęk tarczy nerwu wzrokowego (stwierdzany za pomocą oftalmoskopu).

Czasem pojawiają się też cechy uszkodzenia układu nerwowego, ale ich brak nie wyklucza guza mózgu.

METODY OBRAZOWE

■ Rezonans magnetyczny (MR) stanowi najskuteczniejszą metodę rozpoznawania guzów mózgu;

■ właściwie zarzucono już zwykłe badanie rentgenowskie, gdyż zastępuje je tomografia;

■ guz można wykryć przy użyciu angiografii (zdjęcia rtg po wprowadzeniu do naczyń krwionośnych substancji kontrastowej).

Ponieważ wiele guzów mózgu to przerzuty nowotworu z innych okolic ciała, bardzo ważne jest badanie ogólne i pewne rutynowe testy np. prześwietlenie klatki Piersiowej.

Rokowanie zależy przede wszystkim od rodzaju nowotworu. Gdy chodzi o niektóre guzy łagodne, można się spodziewać poprawy, natomiast nowotwory złośliwe dają małą nadzieję - rok od chwili rozpoznania przeżywa mniej niż połowa pacjentów.

Glejaki (pierwotne guzy wywodzące się z tkanek podporowych mózgu — gleju) niemal nigdy nie rozprzestrzeniają się poza ośrodkowy układ nerwowy. Nowotwory tego typu często występują u dzieci.

Do glejaków zalicza się astrocytomy i oligodendrogliomy (skąpo-drzewiaki):

■ astrocytomy należą do najczęściej spotykanych pierwotnych nowotworów złośliwych mózgu; część z nich wzrasta powoli przez wiele lat, inne prowadzą do śmierci w ciągu paru miesięcy; u dzieci na ogół przebiegają względnie łagodnie;

■ oligodendroglioma wzrasta powoli przez wiele lat; zwykle chorują na nią ludzie dorośli, a rokowanie jest dość dobre.