midden van de balans, in Waar ligt geluk? In het midden van de balans, in het kunnen uithouden van spanningen het kunnen uithouden van spanningen Spiritualiteit = datgene wat helpt om in de Spiritualiteit = datgene wat helpt om in de spanningen, in de weerbarstigheid van het leven spanningen, in de weerbarstigheid van het leven steeds opnieuw te zoeken naar een zeker steeds opnieuw te zoeken naar een zeker evenwicht of harmonie evenwicht of harmonie Christelijke spiritualiteit = in die zoekende balans- Christelijke spiritualiteit = in die zoekende balans- beweging ook God (?) een medespeler laten zijn beweging ook God (?) een medespeler laten zijn
EPERKEN EPERKEN 2. 2. A A FSTAND NEMEN FSTAND NEMEN 3. 3. L L EUNEN EUNEN 4. 4. A A ANVAARDEN WAT ONAF IS ANVAARDEN WAT ONAF IS 5. 5. N N U U 6. 6. S S TILTE TILTE
een-voud: De complexiteit ombuigen tot een-voud: kiezen om 1 iets te doen en dat goed doen kiezen om 1 iets te doen en dat goed doen Niet in alles willen uitblinken: prioriteit leggen Niet in alles willen uitblinken: prioriteit leggen bij de zaken waarin je goed bent bij de zaken waarin je goed bent Haalbare opdrachten fixeren: eraan beginnen Haalbare opdrachten fixeren: eraan beginnen (niet uitstellen) + ermee ophouden (ook in je (niet uitstellen) + ermee ophouden (ook in je hoofd!) hoofd!) Gevolg: minder schuld, meer beloning Gevolg: minder schuld, meer beloning Af en toe ook “ Af en toe ook “Basta ! Basta !” kunnen zeggen ” kunnen zeggen
Even achteruit: niet samenvallen met je emoties: : niet samenvallen met je emoties: Bij hevige emoties Bij hevige emoties: : je even terugtrekken vooraleer het tot je even terugtrekken vooraleer het tot een uitbarsting komt een uitbarsting komt Bij blijde emoties: eerst een ‘toelatingstijd’ inbouwen Bij blijde emoties: eerst een ‘toelatingstijd’ inbouwen Even ademen Even ademen: 3x diep in- en uitademen vooraleer : 3x diep in- en uitademen vooraleer je een moeilijke boodschap brengt je een moeilijke boodschap brengt Buffers, blanco zones inbouwen tijdens de dag Buffers, blanco zones inbouwen tijdens de dag bv. de telefoon 3x laten rinkelen vooraleer je hem opneemt bv. de telefoon 3x laten rinkelen vooraleer je hem opneemt bv. 3x diep ademen vooraleer je de auto start bv. 3x diep ademen vooraleer je de auto start Symbolen gebruiken als reminders Symbolen gebruiken als reminders (2 vb. ) (2 vb. )
bewegen, vanuit De balans kan maar bewegen, vanuit een steunpunt. Dit punt is belangrijk, een steunpunt. Dit punt is belangrijk, hoe miniscuul klein het ook lijkt. hoe miniscuul klein het ook lijkt.
Dürckheim: er zijn 4 mogelijke steunpunten - spirituele bronnen – steunpunten - spirituele bronnen – leveranciers van spirituele energie leveranciers van spirituele energie : : Natuur Natuur Cultuur Cultuur Ontmoetingen Ontmoetingen Cultus Cultus Deze bergen elk een Deze bergen elk een ‘ ‘ultreïa ultreïa’-moment ’-moment in zich = in zich = iets wat voorbij iets wat voorbij een grens doet gaan, een grens doet gaan, nieuwe ruimte biedt nieuwe ruimte biedt
is Oude wijsheid in alle religies: mens Oude wijsheid in alle religies: mens worden heeft essentieel te maken met het worden heeft essentieel te maken met het aanvaarden van grenzen aanvaarden van grenzen Iets durven afgeven en neerleggen, ook al Iets durven afgeven en neerleggen, ook al is het niet perfect is het niet perfect WABI-SABI-principe in de Japanse archi- WABI-SABI-principe in de Japanse archi- tectuur = “ tectuur = “the the art of enjoying incomple- art of enjoying incomple- teness teness” ”
onvolmaakt. Gelukkig zijn we onvolmaakt. Over humor en spiritualiteit Over humor en spiritualiteit, Lannoo, Tielt, 2001 , Lannoo, Tielt, 2001: : Wie geduld en mildheid kan opbrengen Wie geduld en mildheid kan opbrengen voor wat zich als ‘chaos’ aandient... voor wat zich als ‘chaos’ aandient...
half is, kan goed zijn: Cf. Fulbert STEFFENSKI Cf. Fulbert STEFFENSKI [geciteerd in: [geciteerd in: Marriage Encounter Marriage Encounter 27 (jan 2001) nr.1, p.3] 27 (jan 2001) nr.1, p.3] “ “ Er ontstaat pijn door overdreven verwachtingen Er ontstaat pijn door overdreven verwachtingen: : de verwachting dat dit ene huwelijk perfect zal de verwachting dat dit ene huwelijk perfect zal zijn; dat de partner je volledig gelukkig maakt; zijn; dat de partner je volledig gelukkig maakt; dat ik in mijn beroep volledig kan opgaan; dat de dat ik in mijn beroep volledig kan opgaan; dat de opvoeding van de kinderen volledig slaagt. Zo is opvoeding van de kinderen volledig slaagt. Zo is het leven niet! De meeste liefdes lukken maar het leven niet! De meeste liefdes lukken maar half; meestal is men slechts een half goede half; meestal is men slechts een half goede vader, een half goede lerares, een half gelukkige vader, een half goede lerares, een half gelukkige mens. En dat is mens. En dat is veel veel... ...
ik de gelukte gelukte halfheid halfheid willen prijzen. willen prijzen. Het aangename en het schone van het leven liggen niet Het aangename en het schone van het leven liggen niet in het perfecte slagen en in de heelheid. Het leven is in het perfecte slagen en in de heelheid. Het leven is eindig en niet alleen in die zin dat wij moeten sterven. eindig en niet alleen in die zin dat wij moeten sterven. Die eindigheid ligt in het leven zelf besloten: in het Die eindigheid ligt in het leven zelf besloten: in het begrensde geluk, in het begrensde slagen, in de begrensde geluk, in het begrensde slagen, in de begrensde vervulling. De grote passie kan ook in een begrensde vervulling. De grote passie kan ook in een half hart, in heel kleine stappen verborgen zitten. Er is half hart, in heel kleine stappen verborgen zitten. Er is niet beloofd dat de mensen voor elkaar de hemel op niet beloofd dat de mensen voor elkaar de hemel op aarde klaarmaken. Men kan brood zijn voor elkaar, nu aarde klaarmaken. Men kan brood zijn voor elkaar, nu eens zwart brood, dan weer wit brood. Men kan voor eens zwart brood, dan weer wit brood. Men kan voor elkaar water zijn en bij gelegenheid ook wijn... elkaar water zijn en bij gelegenheid ook wijn... ” ”
kijken ! ! Cf. Kard. Danneels: het geheim van bewust leven = de Cf. Kard. Danneels: het geheim van bewust leven = de agenda voor slechts 3 dagen ver openslaan agenda voor slechts 3 dagen ver openslaan Tijd als Tijd als chronos chronos (kloktijd) / tijd als (kloktijd) / tijd als kairos kairos (tijd als opening, als kans): (tijd als opening, als kans): elk nu-moment elk nu-moment openplooien en “ openplooien en “de kostbare druppels van het moment de kostbare druppels van het moment horen vallen horen vallen” (Augustinus) ” (Augustinus) [Salvador Dali: de weke uurwerken]
geleider van het geleider van het goddelijke goddelijke Meester ECKHART: Meester ECKHART: eeuwigheid = ‘ eeuwigheid = ‘nunc nunc stans stans” ” H. NOUWEN, H. NOUWEN, Hier en Hier en nu. Leven in de Geest nu. Leven in de Geest, , 1996 1996: “ : “God is niet God is niet alleen Degene die alleen Degene die was en Degene die was en Degene die zal zijn, maar vooral zal zijn, maar vooral
die er op dí ít ogenblik voor mij is. Daarom t ogenblik voor mij is. Daarom kwam de mens Jezus de lasten van het verleden, en de kwam de mens Jezus de lasten van het verleden, en de zorgen voor de toekomst wegnemen. Hij wil dat wij God leren zorgen voor de toekomst wegnemen. Hij wil dat wij God leren ontdekken op de plek waar we ons bevinden, hier en nu.” ontdekken op de plek waar we ons bevinden, hier en nu.” Cf. De liturgische taal Cf. De liturgische taal: “Heden : “Heden is U een redder geboren is U een redder geboren” ” Pastoraat van het NU: minder doen, maar wat je Pastoraat van het NU: minder doen, maar wat je doet, vullen met onverdeelde aandacht doet, vullen met onverdeelde aandacht BEWUST, AANDACHTIG leven = vorm van gebed BEWUST, AANDACHTIG leven = vorm van gebed * Cf. Simone Weil: “ * Cf. Simone Weil: “L’attention, à son plus haut degré, est la L’attention, à son plus haut degré, est la même chose que la prière même chose que la prière” ” * Cf. Grieks: * Cf. Grieks: prosuchè prosuchè (aandacht) ̴ (aandacht) ̴ proseuchè proseuchè (gebed) (gebed)
* geduld bij het schilderen van ikonen: laag na laag * geduld bij het sluiten van de deur (Vietnamese * geduld bij het sluiten van de deur (Vietnamese boeddhist Tich Nhat Hanh) boeddhist Tich Nhat Hanh) • Geduld bij het tuinieren, poetsen, koken, werken: Geduld bij het tuinieren, poetsen, koken, werken: - H. Johannes Berchmans: “ - H. Johannes Berchmans: “communia non communia non communiter communiter” = het gewone buitengewoon doen ” = het gewone buitengewoon doen - Br. Laurent: “ - Br. Laurent: “eitjes bakken voor mijn broeders eitjes bakken voor mijn broeders í ís s mijn gebed mijn gebed” ”
Heer, neem uit mijn leven weg Heer, neem uit mijn leven weg wie en wat Gij wilt, wie en wat Gij wilt, Heer, breng in mijn leven Heer, breng in mijn leven wie en wat Gij wilt, wie en wat Gij wilt, en als Gij alles wilt laten en als Gij alles wilt laten zoals het zoals het NU NU is, is, Ik dank U. Ik dank U.
als Stilte niet als silence silence (afwezigheid van (afwezigheid van lawaai), maar als lawaai), maar als stillness stillness (volheid van (volheid van communicatie) communicatie) Leert dat je niet samenvalt met wat je ‘te Leert dat je niet samenvalt met wat je ‘te doen’ hebt doen’ hebt innerlijke vrijheid ! innerlijke vrijheid ! Scherpt het gehoor voor wat zich achter Scherpt het gehoor voor wat zich achter de woorden verbergt de woorden verbergt niet oordelen, niet oordelen, groeien in liefde ! groeien in liefde !
EPERKEN EPERKEN 2. 2. A A FSTAND NEMEN FSTAND NEMEN 3. 3. L L EUNEN EUNEN 4. 4. A A ANVAARDEN WAT ONAF IS ANVAARDEN WAT ONAF IS 5. 5. N N U U 6. 6. S S TILTE TILTE
alles vul, waar ik opening laat, waar ik opening laat, kan Gods Geest kan Gods Geest binnenbreken binnenbreken Cf. Rom 8,26: “ Cf. Rom 8,26: “De De Geest komt onze Geest komt onze zwakheid ter hulp zwakheid ter hulp” ”
Matigheid / ̴ Matigheid / ̴ in-getogenheid in-getogenheid 2. 2. A A Lankmoedigheid / ̴ Lankmoedigheid / ̴ geduld geduld 3. 3. L L ̴ ̴ Vertrouwen Vertrouwen 4. 4. A A Zachtmoedigheid / ̴ Zachtmoedigheid / ̴ mildheid mildheid 5. 5. N N ̴ ̴ Vreugde in het nu Vreugde in het nu 6. 6. S S ̴ ̴ Vrede Vrede
God Materieel- Materieel-lichamelijke lichamelijke component: component: Adem Adem die door die door kieren, holtes kieren, holtes binnendringt binnendringt Cf. Cf. ruach ruach (adem) ~ (adem) ~ rèwach rèwach (lege ruimte) (lege ruimte) Niet de God Niet de God boven boven ons, maar de God heel ons, maar de God heel diep diep in ons in ons (als diepste en innigste kracht) (als diepste en innigste kracht) Schakelt ons eigen mens-zijn in als Schakelt ons eigen mens-zijn in als instrument: instrument: wij mogen onze eigen klank hebben! wij mogen onze eigen klank hebben!
Geest, kan meditatie helpen om Gericht tot de Geest, kan meditatie helpen om krachten, diep verborgen in mij, sterker naar krachten, diep verborgen in mij, sterker naar boven te laten komen boven te laten komen Deze manier van bidden heeft minder met Deze manier van bidden heeft minder met praten en vragen van doen, dan wel met praten en vragen van doen, dan wel met luisteren en aanleunen bij. luisteren en aanleunen bij. God is reeds in ons gelegd; het komt er op aan God is reeds in ons gelegd; het komt er op aan Hem maar naar buiten te Hem maar naar buiten te laten laten komen ! komen !
(niet gebonden aan plaats of tijdstip) gebonden aan plaats of tijdstip) Joh 4, 20-24: “ Joh 4, 20-24: “ Er komt een uur dat gij noch op die Er komt een uur dat gij noch op die berg, noch in Jeruzalem de Vader zult aanbidden. Het berg, noch in Jeruzalem de Vader zult aanbidden. Het uur komt, ja, het is er al, dat de ware aanbidders de uur komt, ja, het is er al, dat de ware aanbidders de Vader zullen aanbidden in geest en waarheid. Want Vader zullen aanbidden in geest en waarheid. Want God is Geest, en wie Hem aanbidden, moeten Hem in God is Geest, en wie Hem aanbidden, moeten Hem in geest en waarheid aanbidden geest en waarheid aanbidden.” .” Kan de vorm aannemen van Kan de vorm aannemen van stilte en stilte en verwondering verwondering te midden van alle drukte te midden van alle drukte Cf. Benedictijnse leefregel: “ Cf. Benedictijnse leefregel: “ora ora et et labora labora”: “bid zoals je ”: “bid zoals je werkt, en werk zoals je bidt” werkt, en werk zoals je bidt” (geen 2 aparte werelden, maar 2 personages in mij die (geen 2 aparte werelden, maar 2 personages in mij die dansen rond een spil: de Ene, Onnoembare) dansen rond een spil: de Ene, Onnoembare)
Het verstoorde leven. Dagboek 1941-1943, Dagboek 1941-1943, Weesp, Weesp, 17 171985. 1985. --------------------------------------------------- --------------------------------------------------- In de concentratiekampen vroeg zij niet: In de concentratiekampen vroeg zij niet: “ “God, help me! God, help me!”, ”, maar: “ maar: “God, ik zal jou helpen. Ik zal je God, ik zal jou helpen. Ik zal je opgraven in de harten van de mensen opgraven in de harten van de mensen en ik zal proberen iets van jouw en ik zal proberen iets van jouw aanwezigheid in hen naar boven te aanwezigheid in hen naar boven te halen halen. .” ”
Binnen in me zit een heel diepe put. En daarin zit God. Soms kan ik erbij. Maar daarin zit God. Soms kan ik erbij. Maar vaker liggen er stenen en gruis voor die vaker liggen er stenen en gruis voor die put, dan is God begraven. Dan moet Hij put, dan is God begraven. Dan moet Hij weer opgegraven worden.” weer opgegraven worden.”
Ik stel me voor dat er mensen zijn die bidden met hun ogen naar de hemel bidden met hun ogen naar de hemel geheven. Die zoeken God buiten zich. Er geheven. Die zoeken God buiten zich. Er zijn er ook die het hoofd buigen en in de zijn er ook die het hoofd buigen en in de handen verbergen, ik denk dat die God handen verbergen, ik denk dat die God binnen binnen in zich zoeken. in zich zoeken.” ” (p. 45) (p. 45)