Mühəndislikdə dünya-səviyyəli tədqiqatları necə planlaşdırıb, və yüksək-keyfiyyətli nəticələr əldə edə bilərik? Həmçinin: Tədqiqat və İnkişaf (T&İ, R&D) və universitet-sənaye işbirliyi Vəhid Gəruslu 1-Proqram Mühəndisliyi Professoru, Kraliça Universiteti Belfast (QUB), Böyük Britaniya 2-Proqram Test / QA Stratejist (Evangelist), ProSys MMC, Azərbaycan 3- Proqram Test / QA Stratejist, Testinium A.Ş., Türkiyə vgeruslu [email protected][email protected] www.vgarousi.com Dəvət olunmuş seminar: Nov. 14, 2024
və tədqiqat karyeram ▪ Dünyada tədqiqat, tədqiqata verilən önəm, və mühəndislikdə tədqiqat ▪ Tədqiqat yalnız universitetlər və institutlarda aparılır? XEYR! Korporativ tədqiqat, dünyadakı tədqiqatın böyük payını təşkil edir • 1ci hissə: Tədqiqat metodlarına ümumi baxış ▪ Magistr dissertasiyası (master thesis) nədir? ▪ Magistr dissertasiyası və PhD dissertasiya aralarında əsas fərqlər ▪ Tədqiqat metodları (Research Methods) fənni nədir? və dissertasiyalarda necə doğru tədqiqat metodları seçməliyik ▪ Tədqiqat dizaynı (research design): tədqiqat sualların müəyyən edilməsi, ədəbiyyat axtarışı, yenilik (novelty), metodologiya inkişaf etmək, qiymətləndirmə (evaluation) ▪ Məqalə yayım ▪ Örnəklər • İKT, elektronika, maşınqayırma üzrə nümunələr ilə praktik izahat • 2ci hissə: Magistr dissertasiyasının layihə yanaşması ▪ Magistr dissertasiyaların yerinə yetirilmələrinə dair, layihə baxışı ▪ Elmi rəhbər = Layihə rəhbəri demək olur ▪ Magistr dissertasiyalarını yalnız bir tələbə ilə yox, tələbələr komandaları ilə idarə və plan etmək (2 ... 5 tələbə) ▪ Zaman və İnsan resursları (Magistr tələbələri): verilən zamanda dissertasiyanın yerinə yetirilməsi halında komanda üzvlərin vəzifələrinin müəyyən etmək 2 Nəticə Məqalə Mütəxəssislər: Magistr dissertasiyası və PhD məzunları
şəhər Miyana, AZ, 2015 • Haralıyam? ◦ Azərbaycanın güneyində, Miyana şəhərində dünyaya gəlmişəm • Vətəndaşlıq: ◦ Kanada, Britaniya ◦ 2000 dən bəri, dünyanın 4 fərqli ölkəsində yaşamışam • Təhsil və dərəcələr ◦ PhD (2003 – 2006): Proqram mühəndisliyi üzrə fəlsəfə doktoru, Carleton Universiteti, Ottava, Kanada ◦ MSc (2021 – 2003): Kompüter mühəndisliyi üzrə magistr dərəcəsi, Waterloo Universiteti, Kanada ◦ BSc (1996-2000): Proqram mühəndisliyi üzrə bakalavr dərəcəsi, Şərif Texnologiya Universiteti, Tehran • Akademik / tədqiqat karyeram: ◦ Professor, Queen's University Belfast, UK, 2019-cu ildən ◦ Dosent, Wageningen Universiteti, Hollandiya, 2017-2019 ◦ Dosent, Hacettepe Universiteti, Ankara, Türkiyə, 2015-2017 ◦ Assistent, sonra isə dosent, Kalqari Universiteti, Kanada, 2006-2014 3
(təvazökaranə ) ◦ 2021 də yayımlanan bir bibliometrik / elmiometrik, məqalə məni dünyada Proqram Təminat Mühəndisliyi sahəsində 2ci yerdə sıraladı: • Bu təcrübələri vətənimiz Azərbaycan İlə paylaşmaq istəyirəm 4 + doğru tədqiqat üsulları + öhdəlik (commitment) Nəticə 2002 dən bəri həmmüəlliflərim (co-authors) və tələbələrim: 40+ Yüksək ixtisaslı mühəndis və tədqiqatçı / Highly Qualified Personnel (HQP) 160 dan çox nəşr-edilmiş jurnal və konferans məqalə 18 qazanılmış tədqiqat qranı, cəmi 15 milyondan Avrodan çox dəyərində 50+ İT şirkəti ilə ən son texnologiyalar və prosesləri inkişaf etmişik birlikdə ...
• Udemy-də ana dilimiz, Azərbaycan dilində, proqram təminat mühəndisliyi, və test mühəndisliyi sahəsində praktiki və tətbiqi videolu kurslar • Azərbaycan Test Günləri (ATG) onlayn platformu ◦ Azərbaycanlı proqram təminatı test / QA mühəndislər və mütəxəssislər arasında bir icmadır. ◦ PodCast videoları və vebinarlar hazırlayırıq. Şirkətlər təcrübələrini paylaşırlar və daha neçə digər kurslar hazırlanacaq...
və tədqiqat karyeram ▪ Dünyada tədqiqat, tədqiqata verilən önəm ▪ Mühəndislikdə tədqiqat ▪ Tədqiqat yalnız universitetlər və institutlarda aparılır? XEYR! Korporativ tədqiqat, dünyadakı tədqiqatın böyük payını təşkil edir • 1ci hissə: Tədqiqat metodlarına ümumi baxış • 2ci hissə: Magistr dissertasiyasının layihə yanaşması 8
və tədqiqat karyeram ▪ Dünyada tədqiqat, tədqiqata verilən önəm ▪ Mühəndislikdə tədqiqat ▪ Tədqiqat yalnız universitetlər və institutlarda aparılır? XEYR! Korporativ tədqiqat, dünyadakı tədqiqatın böyük payını təşkil edir • 1ci hissə: Tədqiqat metodlarına ümumi baxış • 2ci hissə: Magistr dissertasiyasının layihə yanaşması 12
və texniki biliklərin praktiki problemlərin həllinə tətbiq edilməsi sənətidir. ◦ Əgər praktiki problemlərin həlli üçün fəaliyyət etməsək, mühəndislik etmirik ! • Sizcə toplam neçə mühəndislik sahəsi var? ◦ Ən az 90 mühəndislik sahəsi ! • "Mühəndislik tədqiqatı" ◦ Mühəndislik problemlərini həll etmək ... ◦ və yeni texnologiyalar, materiallar, yanaşmalar, metodlar, sistemlər və proseslər yaratmaq məqsədilə ... ◦ elmi araşdırmalar aparmaq deməkdir 13 Əgər bunları etməsək, mühəndislik tədqiqatı etmirik !
və tədqiqat karyeram ▪ Dünyada tədqiqat, tədqiqata verilən önəm, və mühəndislikdə tədqiqat ▪ Tədqiqat yalnız universitetlər və institutlarda aparılır? XEYR! Korporativ tədqiqat, dünyadakı tədqiqatın böyük payını təşkil edir • 1ci hissə: Tədqiqat metodlarına ümumi baxış • 2ci hissə: Magistr dissertasiyasının layihə yanaşması 14
Korporativ tədqiqat, dünyadakı tədqiqatın böyük payını təşkil edir 15 ... və minlərcə digər korporativ tədqiqat mərkəzləri, ki onlarda milyonlarca tədqiqatçı fəaliyyət edirlər ! Onlar olmasaydı, gündəlik həyatımızda bu qədər texnologiya və rifah olmazdı!
və tədqiqat karyeram ◦ Dünyada tədqiqat, tədqiqata verilən önəm, və mühəndislikdə tədqiqat • 1ci hissə: Tədqiqat metodlarına ümumi baxış ▪ Magistr dissertasiyası (master thesis) nədir? ▪ Magistr dissertasiyası və PhD dissertasiya aralarında fərqlər ▪ Tədqiqat metodları (Research Methods) fənni nədir? və dissertasiyalarda necə doğru tədqiqat metodları seçməliyik ▪ Tədqiqat dizaynı (research design): tədqiqat sualların müəyyən edilməsi, ədəbiyyat axtarışı, yenilik (novelty), metodologiya inkişaf etmək, qiymətləndirmə (evaluation) ▪ Məqalə yayım Örnəklər: İKT, elektronika, maşınqayırma üzrə nümunələr ilə praktik izahat • 2ci hissə: Magistr dissertasiyasının layihə yanaşması 16
dissertasiyası tələbələrin öyrəndikləri sahə üzrə biliklərini, tənqidi düşünmə bacarıqlarını və səriştələrini nümayiş etdirmək üçün yazdıqları tədqiqat işidir. Misal: 17 GSM çiplərin Yaddaş Tələbləri Magistr 2001-2003 PhD 2003-2006 SCADA systems: Supervisory Control and Data Acquisition
mövzularından nümunələr • Prompt: Mobil tətbiqlər sahəsində, maraqlı bir magistr mövzusu, və maraqlı bir PhD mövzusu təklif et: ◦ Cavab: ◦ Magistr Mövzusu: "Mobil tətbiqlərin batareya enerji istehlakını proqramlaşdırma yolları ilə azaltmaq " ◦ PhD Mövzusu: "Mobil tətbiqlərin Enerji İdarəetmə və optimallaşdırması üçün AI-Əsaslı Çərçivə" ◦ Fərqlər: Əhatə dairəsi, Dərinlik, Tədqiqat töhfəsi • VLSİ (Very-large-scale integration, Çox Böyük İnteqrasiya Səviyyəli Dövrə) sahəsində: ◦ Magistr Mövzusu: "Enerji səmərəli VLSI dizayn Metodlarının empirik müqayisəsi" ◦ PhD Mövzusu: "Dərin Öyrənmə Əsaslı Uyğunlaşan VLSI Dizaynları ilə Optimal Performanslı Asinxron İdarəetmə Dövrələri" ◦ Fərqlər: Əhatə dairəsi, Dərinlik, Tədqiqat töhfəsi • Maşınqayırma mühəndisliyi sahəsində, maraqlı bir magistr mövzusu, və maraqlı bir PhD mövzusu təklif et ◦ Magistr Mövzusu: "Enerji Səmərəli İsitmə və Soyutma Sistemlərin empirik müqayisəsi» ◦ PhD Mövzusu: "Öz-Özünə Tənzimlənən Biometrik İstilik və Soyutma Sistemləri: Qeyri-Xətti Davranış Modelləri Üzrə Süni İntellekt Yanaşması" 19 İKT mühəndisliyi Maşınqayırma mühəndisliyi Elektronika mühəndisliyi Energy efficient HVAC (Heating, ventilation, and air conditioning)
və tədqiqat karyeram ◦ Dünyada tədqiqat, tədqiqata verilən önəm, və mühəndislikdə tədqiqat • 1ci hissə: Tədqiqat metodlarına ümumi baxış ▪ Magistr dissertasiyası (master thesis) nədir? ▪ Magistr dissertasiyası və PhD dissertasiya aralarında fərqlər ▪ Tədqiqat metodları (Research Methods) fənni nədir? və dissertasiyalarda necə doğru tədqiqat metodları seçməliyik ▪ Tədqiqat dizaynı (research design): tədqiqat sualların müəyyən edilməsi, ədəbiyyat axtarışı, yenilik (novelty), metodologiya inkişaf etmək, qiymətləndirmə (evaluation) ▪ Məqalə yayım Örnəklər: İKT, elektronika, maşınqayırma üzrə nümunələr ilə praktik izahat • 2ci hissə: Magistr dissertasiyasının layihə yanaşması 20
Tədqiqat metodları tədqiqat işində məlumat toplamaq və təhlil etmək üçün istifadə olunan prosedurlardır. Onlar tədqiqat dizaynının vacib hissəsidir. keyfiyyətli tədqiqat kəmiyyət tədqiqatı
dissertasiyalarda necə doğru tədqiqat metodları seçməliyik Saunders' Research Onion 22 Tədqiqat “soğan” modeli, tədqiqat metodologiyası hazırlayarkən, etməli olduğumuz müxtəlif qərarlarda bizə kömək edər Tədqiqat metodları tədqiqat işində məlumat toplamaq və təhlil etmək üçün istifadə olunan prosedurlardır. Onlar tədqiqat dizaynının vacib hissəsidir.
mühəndisliyi sahəsi 23 EN AZ Fatigue Strength Testing of Various Materials: A Quantitative Analysis Müxtəlif Materialların Yorğunluq Gücünün Sınaqdan Keçirilməsi: Kvantitativ Bir Təhlil Pozitivizm How Technical Workers Perceive Safety Culture in Mechanical Engineering Projects Texniki İşçilərin Maşınqayırma Layihələrində Təhlükəsizlik Mədəniyyətini Necə Anladıqları Interpret- ivizm Development of Energy Efficient Engineering Systems for Environmental Protection Ətraf Mühitin Qorunması Üçün Enerji Səmərəli Maşınqayırma Sistemlərinin İnkişafı Pragmat- izm Impact of Artificial Intelligence Technologies on Real-Time Manufacturing in Machine Building Processes Maşınqayırma Proseslərində Suni- İntellekt Texnologiyaların Real Vaxtda İstehsalata Təsiri Realizm
bütöv elm sahələrində eyni şəkildə istifadə olunurlar 25 İKT mühəndisliyi • BakiKart Mobil Tətbiqinin Kod Keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması: Tərtibatçılarla İdarə Olunan Eksperiment • BakiKart Tətbiqinin İnkişaf Prosesində Proqram Tərtibatçıların İstifadəçi Rəyi: Sorğu Tədqiqatı • BakiKart Mobil Tətbiqi: İstifadəçi Məmnuniyyətinin Artırılması Üçün Fəaliyyət Araşdırması • BakiKart Tətbiqinin İstifadə Mədəniyyəti: İstifadəçilərin Gündəlik Həyatında Rolu • BakiKart Mobil Tətbiqinin İctimai Nəqliyyat Sistemindəki İstifadəçilərin Davranışının Simulyasiyası • BakiKart Mobil Tətbiqinin İstifadəçi Təcrübəsinin Qiymətləndirilməsi: Laboratoriya Təcrübəsi • BakiKart Mobil Tətbiqi üçün Prototip Yaradılması: İstifadəçi Təcrübəsinin Yaxşılaşdırılması • BakiKart Mobil Tətbiqinin İstifadəçi Qərarları Üçün Riyazi Analiz və Xüsusiyyətlərin Sübutu • BakiKart Mobil Tətbiqinin İstifadəsi və Tələbə İstifadəçiləri Arasında İctimai Nəqliyyat Mədəniyyəti: Akademik Bir Tədqiqat Qiymətləndirmə tədqiqatı Doğrulama tədqiqatı Misal:
və tədqiqat karyeram ◦ Dünyada tədqiqat, tədqiqata verilən önəm, və mühəndislikdə tədqiqat • 1ci hissə: Tədqiqat metodlarına ümumi baxış ▪ Magistr dissertasiyası (master thesis) nədir? ▪ Magistr dissertasiyası və PhD dissertasiya aralarında fərqlər ▪ Tədqiqat metodları (Research Methods) fənni nədir? və dissertasiyalarda necə doğru tədqiqat metodları seçməliyik ▪ Tədqiqat dizaynı (research design): tədqiqat sualların müəyyən edilməsi, ədəbiyyat axtarışı, yenilik (novelty), metodologiya inkişaf etmək, qiymətləndirmə (evaluation) ▪ Məqalə yayım Örnəklər: İKT, elektronika, maşınqayırma üzrə nümunələr ilə praktik izahat • 2ci hissə: Magistr dissertasiyasının layihə yanaşması 26
müəyyən edilməsi (Research Questions, RQs) • Ədəbiyyat axtarışı / ədəbiyyat icmalı (review) / əvvəlki işlər • Tədqiqat yenilik (novelty) və töhfəsi (contribution) nə olacaq? • Yeni yanaşma / metod / metodologiya inkişaf etmək • (Yeni yanama / metod / metodologiyanı) Qiymətləndirmə (evaluation) • Bir misala baxaq: Mənim PhD dissertasiyam / fəlsəfə doktoru tezisim 27 Diqqət mərkəzində olmaq Deməkdir (focus)
və tədqiqat karyeram ◦ Dünyada tədqiqat, tədqiqata verilən önəm, və mühəndislikdə tədqiqat • 1ci hissə: Tədqiqat metodlarına ümumi baxış ▪ Magistr dissertasiyası (master thesis) nədir? ▪ Magistr dissertasiyası və PhD dissertasiya aralarında fərqlər ▪ Tədqiqat metodları (Research Methods) fənni nədir? və dissertasiyalarda necə doğru tədqiqat metodları seçməliyik ▪ Tədqiqat dizaynı (research design): tədqiqat sualların müəyyən edilməsi, ədəbiyyat axtarışı, yenilik (novelty), metodologiya inkişaf etmək, qiymətləndirmə (evaluation) ▪ Tədqiqat məqalələrin yayımı / nəşri Örnəklər: İKT, elektronika, maşınqayırma üzrə nümunələr ilə praktik izahat • 2ci hissə: Magistr dissertasiyasının layihə yanaşması 30
/ PhD tələbələr, akademik (professorlar) və korporativ tədqiqatçılar apardıqları tədqiqatların nəticələrini dünya ilə MƏQALƏ şəklində paylaşmaları vacibdir ◦ Əks halda, heç kim bizim tədqiqatımızdan xəbər olmaz ! • ƏLBƏTTƏ Kİ, həmin tədqiqat, «başdan» doğru tədqiqat üsulları ilə dizayn olub və icra olmalıdır • Aşağı-keyfiyyətdə dizayn / icra olan tədqiqat Yüksək-keyfiyyətli məqalə 31 Bir tədqiqatçı olaraq: Ya (müntəzəm olaraq) məqalələr nəşr edəcəksən, ... ya (tədqiqat dünyasında) məhv olcaqsan!
və tədqiqat karyeram ◦ Dünyada tədqiqat, tədqiqata verilən önəm, və mühəndislikdə tədqiqat • 1ci hissə: Tədqiqat metodlarına ümumi baxış • 2ci hissə: Magistr dissertasiyasının layihə yanaşması ▪ Magistr dissertasiyaların yerinə yetirilmələrinə dair, layihə baxışı ▪ Elmi rəhbər = Layihə rəhbəri demək olur ▪ Magistr dissertasiyalarını yalnız bir tələbə ilə yox, tələbələr komandaları ilə idarə və plan etmək (2 ... 5 tələbə) ▪ Zaman və İnsan resursları (Magistr tələbələri): verilən zamanda dissertasiyanın yerinə yetirilməsi halında komanda üzvlərin vəzifələrinin müəyyən etmək 32 Bunları akademik karyeramdan və rəhbərlik etdiyim neçə real Master və PhD tələbə nümunələr ilə söhbət edəcəyəm
rəhbəri • Qərb ölkələrdə zatən belədir ! • Tədqiqat ekosistemi: 33 Universitet və sənaye tədqiqatçılar Tədqiqat qrantı / layihəsi Master və PhD tələbələr İş-paketlər və GANTT diaqramı Hazırlayıb göndərir Tədqiqat maliyyələşdirmə agentliklər Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu OPSYONAL: Universitet-sənaye İşbirliyi (əgər olsa, daha yaxşı) Bir hissəsi Sənaye Dünyaya töhfə Mütəxəssislər (insan kapitalı) Yeniliklər: yeni texnologiyalar, materiallar, yanaşmalar, metodlar, sistemlər və proseslər Məqalələr (Yeni elm) 1 tədqiqat qrantı üçün, ümumiyyətlə neçə tələbə üçün iş- paket tərif olunur Əgər müraciət qəbul olsa Bir real misal növbəti slaydda Bütöv ekosistem üçün ÖNƏMLİ NÖQTƏ: Tədqiqat mədəniyyəti (kulturu) “Tədqiqat mədəniyyəti tədqiqat cəmiyyətlərimizin dəyərlərini, gözləntilərini, münasibətlərini və normalarından ibarətdir. Tədqiqat kulturu, tədqiqatın aparılması və çatdırılma üsulunu müəyyən edir, və tədqiqatçıların karyera yollarına təyin edir.” Fərqli səviyyələrdə: Ölkə, universitet və ...
dissertasiyalarını tələbələr komandaları ilə plan və icra etmək – Bir real misal 34 Tədqiqat və İnkişaf (T&İ, R&D) layihəsi / qrantı: Tuning of artifact and process parameters towards optimized software maintenance Optimallaşdırılmış proqram təminat baxım üçün, artefakt və proses parametrlərinin sazlanması Nə zaman? 2010-2013 Harada? İki digər əməkdaş professor Sənaye tərəfdaş Hazırlanıb göndərildi $320,000 CND SDLC = Proqram Təminatının İnkişaf dövrü 3 Master və 1 PhD tələbə bu Tədqiqat və İnkişaf (R&D) layihəsinə qəbul olundu Qazanc-Qazanc-Qazanc – Qazanc (qarşılıqlı qazanc) O dörd tərəfdaş kimlərdi sizcə? Layihənin töhfələri / nəticələri Yeniliklər: yeni texnologiyalar, yanaşmalar, metodlar, sistemlər və proseslər Məqalələr (Yeni elm) Mütəxəssislər (insan kapitalı) ... $100K CND 1. Professorlar (universitetlər) 2. Sənaye tərəfdaş 3. Məzun mütəxəssislər 4. Dövlət və ölkə Kanadanın əsas tədqiqat maliyyələşdirmə agentlikliyi
və tədqiqat karyeram ▪ Dünyada tədqiqat, tədqiqata verilən önəm, və mühəndislikdə tədqiqat ▪ Tədqiqat yalnız universitetlər və institutlarda aparılır? XEYR! Korporativ tədqiqat, dünyadakı tədqiqatın böyük payını təşkil edir • 1ci hissə: Tədqiqat metodlarına ümumi baxış ▪ Magistr dissertasiyası (master thesis) nədir? ▪ Magistr dissertasiyası və PhD dissertasiya aralarında əsas fərqlər ▪ Tədqiqat metodları (Research Methods) fənni nədir? və dissertasiyalarda necə doğru tədqiqat metodları seçməliyik ▪ Tədqiqat dizaynı (research design): tədqiqat sualların müəyyən edilməsi, ədəbiyyat axtarışı, yenilik (novelty), metodologiya inkişaf etmək, qiymətləndirmə (evaluation) ▪ Məqalə yayım ▪ Örnəklər • İKT, elektronika, maşınqayırma üzrə nümunələr ilə praktik izahat • 2ci hissə: Magistr dissertasiyasının layihə yanaşması ▪ Magistr dissertasiyaların yerinə yetirilmələrinə dair, layihə baxışı ▪ Elmi rəhbər = Layihə rəhbəri demək olur ▪ Magistr dissertasiyalarını yalnız bir tələbə ilə yox, tələbələr komandaları ilə idarə və plan etmək (2 ... 5 tələbə) ▪ Zaman və İnsan resursları (Magistr tələbələri): verilən zamanda dissertasiyanın yerinə yetirilməsi halında komanda üzvlərin vəzifələrinin müəyyən etmək 35 Nəticə Məqalə Mütəxəssislər: Magistr dissertasiyası və PhD məzunları
vgarousi
haraduka
hf149
geshi0820
trafficbrain
cocomoff
beomi
joisino
itasohaakhib1
yumulab
seinoyu
langstat
lauravandoore
kneath
brettharned
sergeychernyshev
lemiorhan
honnibal
jakevdp
shpigford
trishagee
addyosmani
smashingmag
