Uraniborg & Tycho Brahe

Presentatie voor Vendelinus, Genk.

Transcript

1. Uraniborg & Tycho Brahe Bart Buelens, 12 november 2016
2. Tweede helft 16de eeuw Tycho Brahe 1546-1601 1546 1601 Uraniborg 1576 1599 1543 Nicolaus Copernicus De revolutionibus orbium coelestium Uitvinding telescoop Jansen Lippershey (1608) Galilei (1609-’10) 1609 Kepler (1571-1630) 1e en 2de wet 3de in 1619
3. Jeugdjaren Tycho Brahe • Geboren in adellijke familie • Interesse in sterrenkunde na zien eclips 1560 • Buitenlandse studies (Rostock, Leipzig, etc) • De neus-anekdote • Verblijf aan observatorium Kassel • Terugkeer naar Denemarken rond 1570 • Hofalchemist/-astroloog/-astronoom van koning Frederick II
4. Waarneming van een “nieuwe ster”, 1572 De nova stella, 1573
5. Tycho’s ster 1572 • Verschijning van een nieuwe ster • Was een supernova Mijlpaal in de sterrenkunde: De hemelsfeer met achtergrondsterren is niet statisch
6. chandra
8. Naar Hven • Internationale faam met Tycho’s Star • Aanbevelingen aan Deense Hof om te investeren in astronomisch onderzoek onder leiding van Tycho Brahe • Ruim budget wordt toegekend • Keuze locatie en gebouw: eiland Hven en kasteel dat daar al staat
9. 1570 (© Wikipedia) Hven
12. Anno 2016, kade in Kopenhagen
13. 2016, Backviken, Hven
15. Uraniborg • Bouw 1576 en volgende jaren • Bestaand kasteel verbouwen tot observatorium / onderzoekscentrum • Vlaamse architect Hans van Steenwinckel de Oude
16. (plaatje)
19. Stjerneborg Uraniborg – zwakke punten: • Stabiliteit / trillingen • Variaties in vochtigheid en temperatuur Oplossing • Op en onder de grond • Bouw van Stjerneborg
20. Foto’s stjerneborg Stjerneborg, 2016
22. Instrumenten en waarnemen • Beste kwaliteit • Laatste generatie instrumenten voor blote oog • Meerdere exemplaren • Simultaan waarnemen: hogere nauwkeurigheid • Alles nauwgezet noteren; papiermakerij
23. Muur-quadrant Noord-zuid
24. Rotered quadrant, metaal
26. Wetenschappelijke prestaties • Tycho’s ster (sterrenhemel niet statisch) • “Evidence based” onderzoek: theorie baseren op gegevens, waarnemingen • Onderzoekscentrum avant-la-lettre • Waarnemingen heel nauwkeurig en over periode van bijna 30 jaar Levensvraag: Ptolmeus of Copernicus?
27. Het Tychonische Stelsel • Kosmologisch model • Compromis tussen Ptolmeus en Copernicus • Aarde in centrum • Zon draait rond Aarde • Andere planeten draaien rond Zon • Sterren op bol die ook draait Dit model is nooit breed geaccepteerd geweest.
29. Kepler’s werk van 1596 Mysterium cosmographicum • Planeetbanen verklaard met veelhoeken • Zon staat centraal • Theorie die niet berust op veel waarnemingen • Toch revolutionair idee • Wekt de aandacht van Tycho Brahe • Brahe en Kepler hebben contact per brief
30. Laatste jaren Uraniborg 1596-1599 • Tycho Brahe werkt verbeten verder • Drijft werktempo op tot ongenoegen van zijn medewerkers, die gaan klagen in Kopenhagen • Machtswissel Deense troon (Christian IV) • Bestaansrecht Uraniborg onder druk… • Verlaat Hven in 1597 • Via Hamburg en Wittenberg, naar Praag, 1599
31. Tycho in Praag, eind 1599 • Keizerlijk Astronoom onder Rudolph II, Koning van Bohemen & Keizer Heilig Rooms Rijk • Bouwt observatorium in Benátky nad Jizerou, nabij Praag • Werft personeel aan • Schrijft brief aan Kepler en vraagt hem naar Praag te komen
32. Kepler in 1596-1600 • Als protestant moeilijke tijd in katholiek Graz • Vertrekt op eigen initiatief naar Praag, op zoek naar Tycho Brahe • Krijgt brief van Tycho Brahe zelfs niet meer te zien, Kepler is al onderweg
33. Praag
34. Ontmoeting Brahe & Kepler • In Praag, in het jaar1600 • Brahe: vijftiger met neusprothese, adellijke komaf, rijk, hoge positie, veel ervaring • Kepler: jongeling, arm maar intelligent, komt in dienst van Brahe • Samen zetten ze Brahe’s observatiewerk verder en beginnen met ontwikkelen van theorie op basis van oude en nieuwe waarnemingen
35. “Laatste avondmaal” • Diner aan keizerlijk hof in oktober 1601 • Wordt Tycho Brahe fataal • Hij wordt ziek en overlijdt 11 dagen later • Oorzaak: bloedvergiftiging ten gevolge van blaasruptuur • Keizerlijke etiquette verbiedt toiletbezoek
36. Na Tycho Brahe’s dood • Kepler volgt hem op als Keizerlijk Astronoom • Zet zijn en Brahe’s werk verder • Publiceert 1ste en 2de wet in 1609, 3de in 1619 • Kepler’s werk zou onmogelijk zijn geweest zonder het levenswerk van Tycho Brahe
37. Epiloog • Geschiedenis zou het belang van de wetten van Kepler aantonen • Onder andere ten tijde van en na Newton (later in de 17de eeuw, en in de 18de eeuw) • De Denen vonden de rol van Tycho Brahe onderbelicht • Geruchten en verdachtmakingen dat de leerling zijn meester vermoord zou hebben
38. 1901: Opening graf Brahe • Onderzoek naar doodsoorzaak • Sporen van kwik gevonden, maar wellicht onvoldoende om dood te verklaren • Geruchten van moord steken weer de kop op vanaf de 1990s, na nieuw onderzoek op haarmonsters bewaard sinds 1901 • Documentatie van het onderzoek van 1901 blijkt onvindbaar 100 jaar later
40. Tweede opening graf, 2010 • Conclusies: – Doodsoorzaak is niet vergiftiging (kwik zit diep in botten dus is niet van blootstelling eraan kort voor overlijden) – En zijn neusprothese was wellicht van messing (koper en zink), niet van zilver of goud