Sálræn áföll 2

sálræn áföll

Transcript

1. SÁLRÆN ÁFÖLL OG OFBELDI, ÁHRIF Á HEILSUFAR OG LÍÐAN Dr. Sigrún Sigurðardóttir, lektor og formaður framhaldsnámsdeildar
2.  Sorg er tilfinning, eðlileg viðbrögð við missi  Eitthvað tekið frá okkur sem kemur ekki aftur  Að missa einhvern sér nákominn, atvinnumissir, missa útlim, missa heilsuna, skilnaður, vinamissir, flutningar  Í kjölfar missis þarf einstaklingur að fara í gegnum sorgarúrvinnslu, leyfa sér að fara inn og upplifa sársaukann og önnur viðbrögð sem fylgja sorginni  Sorg er ekki sálrænt áfall en getur komið í kjölfarið sigrunsig@unak.is SORG OG SÁLRÆN ÁFÖLL
3. • 1. Afneitun, einangrun með doða og örvæntingu • 2. Reiði og sektarkennd • 3. Samningarviðræður, reyna að semja við almættið • 4. Þunglyndi og kvíði, sama um allt og alla • 5. Jafnaðargeð, skilningur og sátt » (Elisabet Kubler-Ross, 1983) sigrunsig@unak.is SORGARFERLI
4. • Eru sterk streituviðbrögð í kjölfar ákveðinna óvæntra atburða. • Andlegt áfall sem einstaklingur upplifir þegar hann verður fyrir eða upplifir atburð eða aðstæður, sem ógna heilsu hans og lífi eða annarrar manneskju, eða verður vitni að því hjá öðrum einstaklingi. sigrunsig@unak.is 4 SÁLRÆN ÁFÖLL
5. • Alvarleg slys og að verða vitni að slíku • Ofbeldi og að verða vitni að slíku • andlegt, líkamlegt, kynferðislegt og einelti • Ástvinamissir - skilnaður • Náttúruhamfarir – flóð, jarðskjálfti ofl. • Alvarleg og langvinn veikindi – lífsógnandi sjúkdómar – aðgerðir og að vera aðstandandi • Hernaður, hryðjuverk, pyntingar, fangabúðir, gíslataka, hamfarir af mannavöldum • Alvarlegar breytingar – missir • ættingja, vina, líkamsparta, heilsu, atvinnu ofl. sigrunsig@unak.is 5 SÁLRÆN ÁFÖLL
6. Hversu skelfileg reynslan er - Fyrri reynsla og úrvinnsla eftir áföll - Tilhneiging einstaklingsins sjálfs - Auðsæranleiki einstaklingsins - Félagslegur stuðningur sem hann fær - Aðlögunarhæfni einstaklingsins - Persónuleiki og heilsufar einstaklingsins - Tengsl einstaklings við t.d.ofbeldismanninn - Hversu langan tíma áfallið stóð yfir t.d.kynferðislegt- og/eða heimilisofbeldi sigrunsig@unak.is SÁLRÆN ÁFÖLL
7. • Áhugaleysi, uppgjöf, vonleysi • Kvíði, mikil spenna, álag æsingur • Þreyta, einbeitingar erfiðleikar • Sektarkennd, samviskubit • Miklar skapsveiflur, skapbrestir • Minnkandi ánægja út úr félagslegum samskiptum, einangrun sigrunsig@unak.is AÐVÖRUNARMERKI UM VANLÍÐAN
8. • Síendurteknar minningar (reexperiencing symptoms) • 1. Ásæknar og síendurteknar minningar • 2. Endurteknir draumar/martraðir • 3. Fyrirvaralaus viðbrögð eða tilfinningar eins og atburðurinn endurtaki sig (flashbacks) • 4. Sálræn kvöl vegna atburða sem tákna eða endurspegla atburðinn • 5. Lífeðlisleg viðbrögð (t.d. sviti, skjálfti, vöðvaspenna) vegna atburða sem tákna eða endurspegla atburðinn* sigrunsig@unak.is ÁFALLASTREITURÖSKUN (PTSD)
9. • Hliðrun og tilfinningadoði (avoidance and numbing symptoms) • 1. Hliðrun (avoidance) hugsana, tilfinninga og samtala sem tengjast áfallinu • 2. Hliðrun athafna, kringumstæðna og fólks sem minna á áfallið • 3. Ófær um að muna mikilvægan þátt áfallsins • 4. Minni áhugi á að taka þátt í mikilvægum athöfnum/viðfangsefnum • 5. Hafa á tilfinningunni að vera úr tengslum við aðra • 6. Hamlað geðslag (ófær um að finna til kærleika) • 7. Að hafa á tilfinningunni að vera skammlífur sigrunsig@unak.is ÁFALLASTREITURÖSKUN
10. • Ofurárvekni (Hyperarousal symptoms) • 1. Svefntruflanir • 2.Önuglyndi, reiðiköst • 3. Einbeitingarörðugleikar • 4. Ofur-árvakur/-árvökul • 5. Yfirdrifið viðbragð (t.d. bregða auðveldlega) sigrunsig@unak.is ÁFALLASTREITURÖSKUN
11. • Þegar áfall verður raskast tengslin við okkur sjálf og aðra • Áföll eru alltaf að ögra sjálfsmyndinni • Að verða fyrir áfall er að missa stjórn og þá ýkjast allir persónulegir þættir • Óstöðugleiki í kerfinu eins og bátur sem ruggar og allir eru að reyna að halda jafnvægi • Lítil mörk: þóknast öllum, vera fullkominn sigrunsig@unak.is SÁLRÆN ÁFÖLL
12. • Varnarviðbrögð • Of sársaukafullt til að horfast í augu við • Mjög alvarlegt áfall • Endurtekið áfall / ofbeldi / misnotkun • Mjög ungur aldur • Depersonalization (horfa á utan frá) • Derealization (draumur, í þoku) • Dissociative flashback • Dissociative Identity Disorder (DID) sigrunsig@unak.is DISSOCIATION (HUGROF)
13. • Matur - átröskun • Kynlíf – kynlífsfíkn, lauslæti, vændi, kynlífs”svelti” • Áfengi – Áfengissýki • Fíkniefni – Eiturlyfjafíkn • Áhættuíþróttir – vöðva”fíkn” • Gangvart fólki – brengluð tengsl • Allt eða ekkert – svart eða hvítt • Endurtekin áföll sigrunsig@unak.is MÖRK (BOUNDARIES)
14. • Að flýja • Að berjast • Að frjósa sigrunsig@unak.is FLIGHT – FIGHT - FREEZE
15. • Upplifun – spenna • Heilinn – áfall • Sjálfráða taugakerfið – viðbrögð • Hormónakerfið – virkni • Öndun, hjarta, æðakerfi, meltingarvegur, húð, vöðvar ofl. • Áfall líður hjá – slökun eðlileg sigrunsig@unak.is SÁLRÆNT ÁFALL OG LÍKAMINN
16. • Svefnleysi • Ótti, hræðsla, óöryggi • Kvíði, þunglyndi • Alvarleg streita • Sívirkt viðbragðskerfi • Verkir, vöðvabólga • Bæling ónæmiskerfis • Hormónakerfið • Meltingarfærin ofl. sigrunsig@unak.is FERLI LÍKAMLEGRA VIÐBRAGÐA
17. sigrunsig@unak.is MIND, BODY AND SOUL
18. • Svefnörðugleikar • Langvinnir verkir (höfuðv., hjartav., liðv., bakv., mjaðmagrindarv.) • Vöðvabólga, vefjagigt, síþreyta • Hár blóðþrýstingur, meltingarfærasjúkdómar • Ofnæmi, astma, húðsjúkdómar • Átröskun, áfengisnotkun, fíkniefni • Svimi, yfirlið, skjálfti • Flókin óútskýranleg líkamleg vandamál sigrunsig@unak.is LÍKAMLEG EINKENNI
19. • Erfiðleikar að mynda tengsl eða viðhalda eðlilegum tengslum • Vantraust – erfitt að treysta fólki • Höfnunartilfinning • Snerting og kynlíf • Tengslamyndun við börnin • Brotin sjálfsmynd foreldra - áhrif á líðan barnsins sigrunsig@unak.is TILFINNINGAR OG TENGSL
20. • Hjónabandsörðugleikar • Hjónaskilnaðir • Örorka • Atvinnuleysi • Afbrot • Sjálfsvíg • Vændi sigrunsig@unak.is FÉLAGSLEG VANDAMÁL
21.  Sálrænt áfall – áfallastreita – streita  Streita – bælir ónæmiskerfið  Ónæmiskerfið – vörn gegn sjúkdómum  Ónæmiskerfið – bólgur, sýkingar  Ónæmiskerfið – krabbamein  Bælt ónæmiskerfi – áhrif á heilbrigði  Slökun – streita – ónæmiskerfið sigrunsig@unak.is SVO EINFALT ER ÞETTA ☺
22. sigrunsig@unak.is