Tweede Kamerverkiezingen 2023

In één oogopslag lezen waar alle partijen voor staan? Ik las de partijprogramma's van alle 18 politieke partijen en vatte ze voor je samen. Per partij slechts één pagina.

Helpt het jou, help mij dan aan meer bereik! Klik op like, retweet of deel het overzicht op een andere manier met je vrienden, familie en/of collega’s

Bronnen: partijprogramma’s, partijgedrag.nl, stukroodvlees.nl, prodemos, De Volkskrant, NRC, ChatGPT.

Transcript

1. 22 november 2023 mogen we weer stemmen. Overzicht standpunten van alle politieke partijen Tweede kamerverkiezingen 2023 - 2027 Gemaakt door: Farah Farina Sheikrojan Sinds 2017 maak ik bij elke Nederlandse verkiezing een eenvoudig overzicht van de plannen van politieke partijen. Ik begon hiermee in 2017 om beter te begrijpen op welke partij ikzelf wilde stemmen. Inmiddels is mijn doel om anderen hier ook mee te helpen. Ik heb sommige zinnen bewust eenvoudiger verwoord dan in het partijprogramma staat, zodat het voor een groot aantal Nederlanders leesbaar is. Helpt dit overzicht jou, help mij dan aan meer bereik! Deel dit overzicht met jouw vrienden, collega’s, kennissen via social media of WhatsApp. Bronnen: partijprogramma’s, partijgedrag.nl, stukroodvlees.nl, prodemos, De Volkskrant, NRC, ChatGPT.
2. Wat vind jij belangrijk? Er zijn veel politieke thema’s: gezondheidszorg, onderwijs, cultuur, woningmarkt, economie, landbouw, werk, sociale zekerheid, klimaat, migratie en integratie, binnenland, buitenland, financiën, openbare orde en veiligheid, verkeer. Tip: kies voor je start een aantal thema’s die voor jou belangrijk zijn. Kijk ook eens naar onderwerpen die nu spelen: abortus, kernenergie, woningtekort, Oekraine, Palestina, privacy etc. Klaar om te stemmen op 22 november? - Er zijn vaak meer partijen die passen bij jouw standpunten. Kijk naar de verschillen en wat voor jou zwaar weegt. Tip: Ga in gesprek met vrienden, zodat je zeker van je keuze het stemhokje in wandelt. Wat vinden de partijen belangrijk? - Op het overzicht van de partij staan thema’s die partijen belangrijk vinden en hoe zij hierover denken. Tip: Laat de thema’s die jij belangrijk vindt zwaarder meewegen in je beslissing. Wil je meer weten? Dan kun je kun je met hulp van Google of direct op de website van de partij vaak uitgebreider lezen hoe jouw partij hierover denkt. 1. 3. 2. Waar begin je met kiezen?
3. Tweede Kamer In de Tweede Kamer zijn 150 plekken. Hier komen de mensen te zitten waar jij woensdag 22 november 2023 op stemt. Zij beslissen over plannen en regels in Nederland. Een plan of regel kan doorgaan als meer dan de helft van de Tweede Kamerleden voor het plan of de regel stemt. Eerste Kamer De Eerste Kamer kijkt naar de wetten (plannen of regels) waar meer dan de helft van de Tweede Kamer ja tegen zegt. Zij kunnen beslissen om een wet niet goed te keuren. Leden van de Provinciale Staten kiezen de leden van de Eerste Kamer. Hoe zat het ook alweer? Nederlands Parlement Europees Parlement Het Europees Parlement is vergelijkbaar met de Tweede Kamer, maar dan voor Europa. In juni 2024 kun je weer stemmen op de leden van het Europees Parlement. Het Europees Parlement en de Tweede Kamer werken samen aan onderwerpen die zowel op Europees als op nationaal niveau van belang zijn, zoals handel, milieu en veiligheid. Zij controleren of de Europese Unie goede beslissingen neemt en of zij de landen in Europa goed helpen. Politiek in jouw regio Provinciale staten 15 maart 2023 heb je gestemd op leden voor de Provinciale Staten. Zij beslissen over dingen die belangrijk zijn voor jouw provincie, zoals wegen, natuur en onderwijs. Gemeenteraad In 2026 mag je weer stemmen op leden voor de gemeenteraad. Zij beslissen over dingen die belangrijk zijn voor jouw stad of dorp, zoals scholen, parken en wegen. Hier gaan de verkiezingen over op 22 november 2023
4. Wil je meer doen dan alleen stemmen op een partij? Stem dan ‘strategisch’: De nummer 1 op de lijst krijgt over het algemeen de meeste stemmen omdat vaak het bovenste vakje wordt aangevinkt. Wil je bewuster stemmen? Ga naar de website van jouw partij en kijk wie jou het best vertegenwoordigt. Natuurlijk kan dit ook de eerste persoon op de lijst zijn. Vind je een goede afspiegeling van de samenleving belangrijk? Stem dan eens op een vrouw, Lhbtiq+ en/of persoon met een niet-westerse achtergrond. Bewust stemmen
5. 1 pagina per politieke partij Op alfabetische volgorde vind je op de volgende pagina’s: 50Plus, BBB, BIJ1, BVNL, CDA, ChristenUnie, D66, DENK, FvD, GroenLinks-PvdA, JA21, Nieuw Sociaal Contract, Partij voor de Dieren, PVV, SGP, SP, Volt, VVD. Op pagina 27 lees je de verantwoording van dit overzicht. In andere woorden: hoe ik dit document heb gemaakt en waarom bepaalde onderwerpen wel of niet in het overzicht van de partijen staan.
6. 50PLUS Lijsttrekker Gerard van Hooft Wil alle artsen en specialisten in loondienst brengen. Alle basiszorg terug naar de overheid. Tandarts in de basiszorg. Afschaffen eigen risico in de zorg. 13e maand voor AOW’ers (extra uitkering in december). Het wordt goedkoper, liefst gratis, om je auto te parkeren bij ziekenhuizen. Investeren in betaalbare seniorenwoningen, met zorgvoorzieningen en goede bereikbaarheid van openbaar vervoer. Veranderen van de regels over belastingen, toeslagen en sociale zekerheid, zodat mensen sneller gaan samenwonen (dit gaat gelijk ook eenzaamheid tegen). Geen leeftijd- en naamdiscriminatie op de arbeidsmarkt en bij de overheid. Beschermen zelfstandigen: ZZP’ers verdienen minimaal 2x het minimumloon. Wijkagenten en politiebureaus terug in de wijk. Krachtige Europese Unie: geen nieuwe landen erbij. Op hoge scholen(hbo en universiteiten) spreken we als hoofdtaal Nederlands. We stoppen met subsidies (geld) voor buitenlandse studenten. Beperken migratie: Willen bevolkingsgroei stoppen door minder mensen uit andere landen toe te laten. Onze regels rondom landbouw, mogen niet strenger zijn dan die van de landen om ons heen. Steunen het bouwen van twee nieuwe kerncentrales. Gratis openbaar vervoer (ov) en beginnen met gratis ov in de daluren. Een kleinere overheid die duidelijk communiceert met de burgers. Rode draad 50PLUS Zet zich in voor financiële zekerheid, verminderen van leeftijdsdiscriminatie en maakt zich sterk voor goede zorg en welzijn van ouderen. 50PLUS heeft één zetel in de Eerste Kamer. 50PLUS stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als Volt en BIJ1 (+78% gelijk stemgedrag). Grootste verschil in stemgedrag met Volt: verkeer, zorg en gezondheidszorg, openbare orde en veiligheid. Grootste verschil in stemgedrag met BIJ1: sociale zekerheid, werk. Zetels Tweede Kamer 2012-2017: 2 zetels 2017-2021: 4 zetels 2021-2023: 1 zetel (nu: 0*) *Lianne de Haan vertegenwoordigde 50plus in 2021 met 1 zetel in de Tweede Kamer. Zij besloot in mei 2021 uit de partij te stappen en hield haar zetel. Daarom heeft 50PLUS op dit moment 0 zetels. Bronnen: partijprogramma 50plus, parlement.nl, partijgedrag.nl
7. BBB Lijsttrekker Caroline van der Plas Rode draad BBB Streeft naar een Nederland dat zoveel mogelijk zelfvoorzienend is op het gebied van voedsel, energie en grondstoffen. Benadrukt het belang van een eerlijke economie en ondersteunt kleine ondernemers. BBB heeft 16 zetels in de Eerste Kamer. BBB stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als SGP en DENK (+72% gelijk stemgedrag) Grootste verschil in stemgedrag met SGP: economie en bestuur. Grootste verschil stemgedrag met DENK: landbouw, migratie en integratie, internationaal Zetels Tweede Kamer 2021-2023: 4 zetels Iedereen toegang tot basisvoorzieningen of je nu woont op het platteland of in de stad. Aandacht voor mensen die moeite hebben met de digitale wereld. Bouw van fors meer betaalbare woningen. Waardering (in geld) voor mantelzorgers, vrijwilligers of opvoeders van kinderen. Ondersteunen en stimuleren van ondernemers, (extra aandacht MKB en familiebedrijven). Nederland moet ruim kunnen voorzien in haar eigen voedselbehoefte (zelf eigen eten maken/produceren) om voedsel betaalbaar en beschikbaar te houden. Sterke agrarische en visserijsector voor voedselzekerheid, banen, en leefbaarheid van het platteland en kustgemeenschappen. Minder vluchtelingen toelaten. Beoordelen van asiel aanvragen (vluchtelingen) buiten de grenzen van EU. Sterke, goed uitgeruste en toegankelijke politie. Vergoeding voor gezinnen getroffen door het toeslagenschandaal. Een microkredietinstelling (organisatie voor kleine leningen) voor sociale schuldhulpverlening oprichten. Een belastingstelsel waarbij rijke mensen meer dragen. Koopkracht- bescherming en armoedebestrijding (dat mensen genoeg geld hebben). Betaalbare huisvesting voor huisartsen in elk dorp of wijk. Meer plekken in verpleeghuizen en betere huizen voor oudere mensen. Een sterke krijgsmacht. Verminderen afhankelijkheid van landen met één sterke leider zoals in China en Rusland. Samenwerking met andere democratische landen (VS). Bronnen: partijprogramma BBB, parlement.nl, partijgedrag.nl
8. BIJ1 Lijsttrekker Edson Olf Betaalbare en veilige plekken om te wonen voor iedereen. Huurders beschermen tegen uitbuiting door verhuurders. Economische democratie bevorderen en de rechten van werknemers versterken (dat alle werknemers goed behandeld worden). Goed onderwijs dat voor iedereen beschikbaar en betaalbaar is (basisschool tot universiteit). Toegankelijke en hoogwaardige gezondheidszorg; niemand wordt slechter behandeld vanwege hun achtergrond. Menselijk immigratie- en asielbeleid en de rechten van migranten en asielzoekers beschermen. Erkenning van de Nederlandse koloniale geschiedenis en het slavernijverleden in de culturele sector. Gestolen kunst teruggeven. Investeren diverse en representatieve kunst. Eerlijke verdeling van welvaart en zorgen dat mensen genoeg geld kunnen verdienen om te leven, zelfs tijdens crisis. Verhogen van uitkeringen en minimumlonen. Nederlandse overheid roept per direct een klimaatcrisis uit en is transparant over de gevolgen hiervan. Uitstoot broeikassen in 2025 minstens 75% en in 2030 0%. Openbaar vervoer (ov) gratis en al het openbaar vervoer is in 2030 elektrisch. Sterk optreden tegen islamofobie en moslimhaat. Versterken rechten LHBTQIA+, Roma en Sinti, migranten, asielzoekers en staatlozen. Quota voor gelijke vertegenwoordiging in bedrijven en organisaties. Nederland erkent de staat Palestina en zet zich actief in voor een einde aan de kolonisatie en illegale nederzettingen. Rode draad BIJ1 Willen dat iedereen in onze samenleving gelijk wordt behandeld en ongelijkheid op basis van ras, geslacht, seksuele geaardheid en andere factoren bestrijden. BIJ1 heeft geen zetels in de Eerste Kamer en het Europees Parlement. BIJ1 stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als 50PLUS en PvdD (+72% gelijk stemgedrag) Grootste verschil in stemgedrag met 50Plus: sociale zekerheid en verkeer. Grootste verschil stemgedrag met PvdD: internationaal, onderwijs en wetenschap Zetels Tweede Kamer 2017-2021: 0 zetels 2021-2023: 1 zetels Bronnen: partijprogramma BIJ1, parlement.nl, partijgedrag.nl
9. BVNL Lijsttrekker Wybren van Haga Rode draad BVNL Balans tussen individuele vrijheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Focus op de Nederlandse identiteit, soevereiniteit en het belang van burgers. Geen zetels in de Eerste Kamer of het Europees Parlement Er is nog onvoldoende data beschikbaar om te laten zien met welke partij BVNL het meest meestemt. Wel lijkt de partij in het programma op VVD, FvD en JA21. Zetels Tweede Kamer 2021: 2 zetels* *BVNL is een nieuwe partij. Wybren was onderdeel van FvD en heeft in mei 2021 besloten de partij te verlaten en met verkozen plek in de Tweede Kamer een nieuwe partij te starten. Grenzen sluiten voor vluchtelingen. Vluchtelingen- verdrag uit 1951 opzeggen. Door immigratie te stoppen, zijn er meer woningen beschikbaar. Meer woningen bijbouwen. Er is geen stikstofprobleem. We willen het niet meer over stikstof hebben. Voor het bouwen kerncentrales. Gasveld in Groningen veilig openhouden. NGO’s en activistische clubs zoals Greenpeace en Extinction Rebellion geen subsidies geven. Nooit meer coronamaatregelingen. Onderzoek naar de corona periode en het handelen van de overheid. Wil dat Nederlanders in vrijheid kunnen leven zonder gevolgd te worden door de overheid: geen digitale identiteit, geen digitale euro en behouden van contant geld. Lagere belastingen en simpeler arbeidsrecht voor het MKB. Gratis openbaar vervoer voor studenten en 65 plussers. Alleen nog ministers die ervaring (opleiding en achtergrond) hebben binnen hun vakgebied. Invoeren van een bindend referendum, zodat het volk zich ook buiten de verkiezingen kan uitspreken. Pensioenindexatie voor ouderen met terugwerkende kracht herstellen. Kleinere overheid, 20% minder ambtenaren zodat er minder bureaucratie is. Belastingdruk verminderen en het toeslagenstelsel afschaffen. Afschaffen van de erf- en schenkbelasting. Minimumloon verhogen en werkgeverslasten verlagen. Bijstandsuitkering beperken en opleidingen voor werk in de zorg of onderwijs gratis. Stop "woke-indoctrinatie" en ideologische gedreven lessen op scholen. Hoge straffen voor gewelds- en zedenmisdrijven. Bronnen: partijprogramma BVNL, parlement.nl, partijgedrag.nl
10. CDA Lijsttrekker Henri Bontenbal Invoer maatschappelijke dienstplicht. Veranderen belastingheffingen en toeslagen, zodat meer werken meer loont. Kinderopvang twee dagen per week vergoed. Geen verhoging van eigen betalingen in de medische zorg. Huisartsen blijven uitgezonderd van het eigen risico. Startende gezinnen en ouderen kunnen een passende woning vinden in de eigen omgeving. Gemeenten weer laten investeren in bibliotheken, zwembaden en buurthuizen. Extra geld voor wegen en openbaar vervoer in heel Nederland. Beperken boetes bij te laat betalen en verbieden woekerrentes. Verbieden anoniem gescheld op social media. Grondwet uitbreiden met digitale grondrechten. Willen een binnenlands hogesnelheidsnetwerk. Boeren, leraren en zorgmedewerkers krijgen meer zeggenschap en erkenning van hun vakmanschap. Kernenergie blijft essentieel. Verbeterde waterinfrastructuur in Caribisch Nederland. Einde gedoogbeleid van harddrugs- bezit. Goed taalonderwijs wordt van meet af aan gecombineerd met een basisbaan of ander werk. De instroom van migranten gaat omlaag, zodat onze huisvesting, zorg en onderwijs het aankunnen. Wettelijk vastleggen de NAVO-norm van 2%. Het is onze morele plicht Oekraïne te blijven steunen in zijn strijd voor vrijheid. Striktere voorwaarden voor EU-lidmaatschap. Geen Europees leger. De overheid herstelt haar fouten richting de toeslagenouders en Groningers. Rode draad CDA (Christen Democratisch Appèl) Christelijk geïnspireerde partij. Willen een land, waar we omzien naar elkaar en voor elkaar zorgen; Waar mensen zich thuis voelen en onderdeel zijn van een sterke gemeenschap. CDA heeft zes zetels in de Eerste Kamer en vijf in het Europees Parlement. CDA stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als CU en VVD (+80% gelijk stemgedrag) Grootste verschil in stemgedrag met ChristenUnie: recht, migratie en integratie. Grootste verschil stemgedrag met VVD: verkeer, cultuur en recreatie. Zetels Tweede Kamer 2010-2012: 21 zetels 2012-2017: 13 zetels 2017-2021: 19 zetels 2021-2023: 15 zetels (nu: 14*) *Door vertrek Pieter Omtzigt in september 2021. Bronnen: partijprogramma CDA, parlement.nl, partijgedrag.nl
11. ChristenUnie Lijsttrekker Mirjam Bikker Rode draad ChristenUnie Gedreven door Gods liefde en Christus’ koningschap wil de ChristenUnie zich inzetten voor de samenleving en het bestuur van ons land. CU heeft drie zetels in de Eerste Kamer en één in het Europees Parlement. CU stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als D66 en CDA 81% gelijk stemgedrag. Grootste verschil in stemgedrag met D66: landbouw en internationaal. Grootste verschil stemgedrag met CDA: Migratie, integratie en Recht. Zetels Tweede Kamer 2010-2012: 5 zetels 2012-2017: 5 zetels 2017-2021: 5 zetels 2021-2023: 5 zetels Hoger sociaal minimumloon. Aanpakken kinderarmoede en schulden industrie. Socialer, rechtvaardiger en eenvoudiger belastingstelsel (voorbeeld staat in het verkiezingsprogramma). Stoppen produceren/consumeren op manieren die negatief zijn voor klimaat. Meer treinen, minder vliegen. Behoud kleine scholen, meer agenten, beter OV, goede zorg in landelijke gebieden. +100.000 extra huizen per jaar (starters en senioren). Strijden tegen eenzaamheid door te investeren in plekken waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Onderwijs voor brede ontwikkeling van jongeren. Actief tegengaan stagediscriminatie. Schoolzwemmen een basisvoorziening. Ieder kind toegang tot cultuur. Beleid in het onderwijs voor kinderen die mantelzorg verlenen (gelijk als met topsport). Alle medisch specialisten in loondienst. Zorgpremie van 150,- naar 50,- per maand. Tandarts in het basispakket. Investeren in alternatieven voor afbreken van een zwangerschap en steunen jonge moeders. Langer ouderschapsverlof. Frysk als tweede rijkstaal, bescherming streektalen en dialecten. Sociale media minder verslavend en veiliger. Einde moderne slavernij van mensenhandel in prostitutie. Bestrijden drugscultuur die geweld, uitbuiting en criminaliteit in stand houdt. Einde aan de Middellandse zee als massagraf. Europese oplossingen om meer grip te krijgen op migratie en te komen tot een rechtvaardig beleid. Nederland is gastvrij voor vluchtelingen en doet ruimhartig zijn deel. Bronnen: partijprogramma CU, parlement.nl, partijgedrag.nl
12. D66 Lijsttrekker Rob Jetten Rode draad D66 Speerpunten klimaat, onderwijs en de economische positie van mensen met een middeninkomen, zoals leraren en verpleegkundigen. D66 is een regeringspartij. Zij hebben zeven zetels in de Eerste Kamer, één zetel in het Europees Parlement. D66 stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als CU en CDA (+75% gelijk stemgedrag). Grootste verschil in stemgedrag met CU: internationaal en landbouw. Grootste verschil stemgedrag met CDA landbouw en recht. Zetels Tweede Kamer 2010-2012: 10 zetels 2012-2017: 12 zetels 2017-2021: 19 zetels 2021-2023: 24 zetels Verhogen klimaatdoelstelling naar 60% minder uitstoot in 2030, klimaatneutraal in 2040, volledige circulaire economie in 2050. Iedere volwassene krijgt een klimaatbonus om de kosten voor de verandering te compenseren. Gaswinning in Groningen stopt per 1 oktober ‘24. Basisinkomen voor iedereen: Iedereen moet terug kunnen vallen op een stevige basis als het leven tegen zit. Meer aandacht in het onderwijs voor goed leren lezen, schrijven en rekenen en burgerschap. Betaalbare en duurzame woningen bouwen. Flinke verhoging minimumloon, verlagen belasting op werken. Een leerbudget voor een leven lang leren. Vermogen en vervuiling eerlijker belasten. Overheid neemt de regie in de zorg over. Meer aandacht voor geestelijke zorg. Kinderopvang wordt goedkoper (in de toekomst gratis). Studenten krijgen evenveel geld (aanvullende beurs) voor mbo, hbo en wo. Keti Koti (1 juli) en bevrijdingsdag (5 mei) worden nationale feestdagen. Gezond en duurzaam eten wordt goedkoper omdat we hierop de btw afschaffen. Goedkoper met Openbaar Vervoer buiten de spits. Je mag stemmen vanaf 16 jaar. Meer leden in de Tweede Kamer: minstens 260 mensen. Investeren in jeugdbescherming. Oekraïne blijvend steunen op militair en humanitair gebied. We beschermen kwetsbare mensen die moeten vluchten. Hun aanvraag voor asiel wordt snel en goed bekeken. Bronnen: partijprogramma D66, parlement.nl, partijgedrag.nl
13. DENK Lijsttrekker Stephan van Baarle Rode draad DENK DENK is genoemd naar het Turkse woord gelijkheid. Respect voor alle Nederlanders is hun uitgangspunt. Anti discriminatie en stoppen van institutioneel racisme. DENK stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als VOLT en GroenLinks (82% gelijk stemgedrag). Grootste verschil in stemgedrag met Volt: verkeer, zorg en gezondheidszorg. Grootste verschil stemgedrag met GroenLinks: landbouw en ruimte en infrastructuur Zetels Tweede Kamer 2017-2021: 3 zetels 2021-2023: 3 zetels Wil een een organisatie die racisme in de gaten houdt. Stop etnisch profileren: verplichte cursussen objectief politiewerk. Verplichting stilteruimtes in openbare gebouwen. Vrije dagen voor verschillende religieuze feestdagen. Keti Koti (1 juli) wordt een officiële nationale feestdag. Op school meer leren over de Holocaust en hoe racisme heeft bijgedragen aan deze gitzwarte periode. Meer aandacht over de doorwerking van anti-zwart racisme in het onderwijs. Veel aandacht voor handhaving voor racisme en discriminatie in de rechtspraak, overheidsorganisatie, politie ook in strafverzwaring discriminatie. Discriminatie van Roma en Sinti stoppen (Roma en Sinti is veel onrecht aangedaan). Geen rentes meer op studieschuld. Zero-tolerance voor stagediscriminatie. Gratis ontbijt en lunch op elke school. Geen regenboogdwang in het onderwijs. Stijging minimumloon en uitkeringen. Meer erkenning voor agenten met PTSS. Verplichte chemische castratie voor pedoseksuelen. Bedrijven moeten in verhouding meer betalen voor verduurzaming (energiebelasting). naar bedrijven. Klimaatneutraal in 2050. Geen extra belasting voor vlees, plastic en suiker. Forse investing OV. Per direct naar 130 km/u. Rentevrije hypotheek (halal hypotheek). Tolkdiensten in de gezondheidszorg. Afschaffen eigen risico zorg. Mogelijkheid tot geslachtswijziging verhogen naar 18+ jaar. Nederland erkend de Palestijnse staat. Nederland erkent de realiteit van apartheid in bezet Palestina en in Israel. Bronnen: partijprogramma DENK, parlement.nl, partijgedrag.nl
14. FvD Lijsttrekker Thierry Baudet Rode draad We moeten weer trots kunnen zijn op ons land, op onze cultuur en onze historie. FvD heeft twee zetels in de Eerste Kamer en één in het Europees Parlement. FvD Stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als PVV en JA21 (+74% gelijk stemgedrag). Grootste verschil in stemgedrag met PVV: landbouw, werk, cultuur en recreatie. Grootste verschil stemgedrag met JA21: verkeer, sociale zekerheid, openbare orde en huisvesting. Zetels Tweede Kamer 2017-2021: 2 zetels 2021-2023: 8 zetels (nu 5 zetels*) *Drie leden zijn in mei 2021 afgesplitst. Twee van deze leden Van Haga en Smolders zijn verder gegaan als BVNL Uit de Europese Unie (NEXIT). Mensen kunnen direct stemmen op belangrijke zaken (bindende referenda). Een vrijheidswet die lockdowns en vaccinatieplicht onmogelijk maken. Het moet altijd mogelijk blijven om met contact (cash) geld te kunnen betalen. Geen diversiteitsquota of positieve discriminatie. Geen activistische vlaggen door overheidsinstellingen. Verbod geslachtsoperaties en hormoonblokkers minderjarigen. Geen LHBTI indoctrinatie onderwijs. Naturalisatie en asielstop van minimaal 10 jaar. Beperken toegang sociale voorzieningen voor asielzoekers en immigranten. Stoppen met alle vormen van klimaatbeleid. Herstart gasboringen Groningen. Bouw nieuwe kerncentrales. Aansturen op vrede in Israël en Oekraïne. Nooit Nederlandse soldaten naar Oekraïne. Herziening jeugdzorg. Eigen risico in de zorg naar 200,-. Aandacht voor ouderenzorg. Meer aandacht vmbo/mbo door oa. ambachtstitels. Betaalbaar OV voor iedereen. Maximumsnelheid snelwegen 130km/u. Één keer wegenbelasting ook bij meer auto’s. Nieuwe luchthaven in de Noordzee. Afschaffen vliegbelasting. Vereenvoudiging van belasting-, premie-, en toeslagenstelsel. Belastingvrije voet van 30.000 voor werkende Nederlander. Geen censuur van niet-strafbare uitingen op social media. Direct door het volk gekozen burgemeester en commissarissen. Grondige sanering publieke omroep. Anonimiteit op internet als onvoorwaardelijk uitgangspunt. Geen LGBTI propaganda op de publieke omroep. Gratis toegang tot Rijksmusea voor Nederlanders. Bronnen: partijprogramma FvD, parlement.nl, partijgedrag.nl
15. GroenLinks/PvdA Lijsttrekker Frans Timmermans Rode draad GroenLinks/PvdA Samenwerking tussen PvdA en Groenlinks. Samen maken zij een vuist voor een groener en socialer Nederland. GroenLinks/PvdA hebben 14 zetels in de Eerste Kamer. Er zitten zes leden van PvdA in Europees Parlement. Groenlinks en PvdA stemmen in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als Volt. in 93% van de moties stemden deze partijen hetzelfde. De gelijke stemmen op diverse thema’s liggen zo dichtbij elkaar, dat hier geen duidelijk verschil zichtbaar is. Zetels Groenlinks 2010: 10 zetels 2012: 4 zetels 2017: 14 zetels 2021: 8 zetels We investeren in zonnepanelen en windmolens en maken deze eigendom van mensen in de buurt. Afbouwen van fossiele brandstoffen op de Noordzee. Stoppen met gasboringen in Groningen en op de Waddenzee. Isolatie van alle huizen, te beginnen met sociale huurwoningen. Minder vliegen, meer snelle en betaalbare treinen. Eerlijke CO2 belasting voor bedrijven. Afschaffen van fossiele subsidies voor bedrijven. Verhogen van de minimum loon. Verhogen van de AOW, de bijstand en andere uitkeringen. Helpen boeren vergroenen. Mensen helpen met schulden. Afschaffen toeslagen: zorgen dat je rond kan komen van je inkomen maakt het hele stelsel eenvoudiger. Aanpakken stage-en woningmarktdiscriminatie. Maximumprijs voor alle huurwoningen. Meer sociale huurwoningen. Regels rondom bouwen nieuwe woningen versoepelen (meer bouwen). Iedereen heeft recht op een basiswoning. Meer vaste huurcontracten en rechten voor huurders Regionale zorg overal in Nederland. Zorg weer betaalbaar: afschaffen eigen risico, zorgpremie verlagen, mondzorg en fysiotherapie in basispakket. Inclusief zorgstelsel: tegengaan lange wachtlijsten transgenderzorg, abortus uit wetboek van strafrecht, anticonceptie in basispakket. Docenten meer zelfstandigheid en meer loon. Studieschuld minder zwaar mee laten wegen bij hypotheek. Alleen gezond en verantwoord voedsel op scholen. Kansengeijkheid: Bijlessen beschikbaar maken voor iedereen. Zetels PvdA 2010: 30 zetels 2012: 38 zetels 2017: 9 zetels 2021: 9 zetels Bronnen: partijprogramma GroenLinks/PvdA, parlement.nl, partijgedrag.nl
16. JA21 Lijsttrekker Joost Eerdmans JA21 (Juiste Antwoord 21) JA21 staat voor een soeverein Nederland, minder bureaucratische regeldruk uit Europa, meer betaalbare woningen, een streng en humaan asielbeleid, en zoveel mogelijk ruimte voor werkenden, ondernemers én boeren. JA21 heeft één zetel in de Tweede Kamer, drie zetels in de Eerste Kamer en één zetel in het Europees Parlement. JA21 stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als PVV en FvD. (+74% gelijk stemgedrag). Grootste verschil in stemgedrag PVV: cultuur, recreatie en huisvesting. Verschil FvD: huisvesting, openbare orde, veiligheid en sociale zekerheid. Zetels Tweede Kamer 2021-2023: 1 zetel Gaan voluit voor kernenergie. Afzien van klimaatfonds van 35 miljard euro. Verlagen van de btw op energie en verlagen van de belastingen op brandstof. Asielstop: Geen asielopvang in Nederland meer. Belastingvrije voet tot 20.000 euro. Werken gaat weer lonen (minder marginale druk). We betalen dit doordat we miljarden besparen op klimaat en de asielstop. Wil een andere Europese Unie met minder invloed op de Nederlandse politiek. Geen gezamenlijke Europese schulden, Geen digitale euro. Meer geld naar onze veiligheid: de politie wordt weer de baas op straat en meer wijkagenten. Geen hoofddoeken of andere religieuze uitingen bij de politie. Uitbreiding van het cameratoezicht. Wegnemen van juridische belemmeringen voor het maken, opslaan en uitkijken van camerabeelden. Geen weg meer terug voor terroristen. Strenger straffen van zware criminelen. JA21 staat zij aan zij met Israël. Hamas sympathisanten moeten hard aangepakt worden. Referenda over onder meer het migratiebeleid, de bevolkingsgroei en de klimaataanpak. Inkomstenbelasting eenvoudiger maken. Nederland van het stikstofslot af (stoppen met de maatregelen). Bevorderen eigen woningbezit voor middeninkomens. Patiënten moeten meer mogelijkheden krijgen om regie te voeren over eigen gezondheid en zorg. Docenten daadwerkelijk fors meer gaan betalen om het vak aantrekkelijker te maken. Bronnen: partijprogramma JA21, parlement.nl, partijgedrag.nl
17. Nieuw Sociaal Contract Lijsttrekker: Pieter Omtzigt Grondwettelijk hof (rechtbank) dat nieuwe wetten toetst aan de burgerrechten in de grondwet. Betere wettelijke bescherming voor klokkenluiders (melders van misstanden). Meer betaalbare huur- en koopwoningen bouwen. Verlagen van belasting op energie voor gewoon huishoudelijk gebruik. Vast arbeidscontract wordt weer de norm. Maximaal 50.000 migranten per jaar. Minder belastingvoordelen voor arbeidsmigranten. Beperken studiemigratie door Nederlands de standaardtaal aan universiteiten te maken. Pensioenaanspraken mogen alleen veranderen na goedkeuring van de mensen die het pensioen krijgen. Europese Unie beperken tot zaken als migratie, klimaat en de hulp aan Oekraïne. Omschakelen naar duurzame energie moet uitvoerbaar en betaalbaar blijven. Bouwen nieuwe windparken op zee en bouwen van ten minste twee nieuwe kerncentrales. De huidige stikstofwet gaat van tafel en wordt vervangen door een realistisch alternatief gebaseerd op vermindering van de daadwerkelijke uitstoot. Versterken digitale vaardigheden van burgers. Strengere regels invoeren voor data bij de overheid. Meer bedden bij verpleeghuizen. Kraamzorg wordt gratis. Controle tandarts in basispakket. Overal in Nederland goede voorzieningen zoals beroepsonderwijs, streekziekenhuizen en politie. Goed en snel openbaar vervoer en geen kilometerheffing. Rode draad Nieuw Sociaal Contract (NSC) NSC vindt dat het tijd is voor een grondige renovatie van het Nederlands openbaar bestuur en een focus op bestaanszekerheid. Omtzigt was oorspronkelijk kamerlid voor het CDA. Omtzigt stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als SGP en BBB (+68% gelijk stemgedrag) grootste verschil in stemgedrag met SGP: bestuur, landbouw. Grootste verschil met BBB: bestuur en landbouw, Zetels Tweede Kamer 2021-2023: 1 zetel Bronnen: partijprogramma NSC, parlement.nl, partijgedrag.nl
18. Partij voor de Dieren Lijsttrekker Esther Ouwehand Rode draad Partij voor de Dieren Zet niet alleen de kortetermijnbelangen van de mens centraal, maar de al gehele planeet en al haar bewoners. De partij heeft drie zetels in de Eerste Kamer en één zetel in het Europees Parlement. PVDD stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als SP en GroenLinks (+87% gelijk stemgedrag). Grootste verschil in stemgedrag met SP: verkeer, ruimte en Infrastructuur. Grootste verschil in stemgedrag met GroenLinks: sociale zekerheid. Zetels Tweede Kamer 2010-2012: 2 zetels 2012-2017: 2 zetels 2017-2021: 5 zetels 2021-2023: 6 zetels Nederland wordt klimaatneutraal in 2030. We maken een einde aan fossiele subsidies. De grootste vervuilers dragen de zwaarste lasten en mensen die het al zwaar hebben worden geholpen. Caribisch Nederland krijgt een eerlijk deel van het klimaatbudget. De rechten voor dieren worden in de grondwet vastgelegd. Levens van dieren worden niet meer opzij geschoven voor economische belangen. Verhogen minimum loon naar 16 euro per uur en de uitkeringen stijgen mee. Hergebruik en reparaties worden gestimuleerd, dus niet belast. De vee-industrie krimpt met 75% hierdoor is er minder veevoer en minder landbouwgrond nodig. We helpen boeren met de omslag naar milieuvriendelijke akkerbouw. Circulair en natuurvriendelijk bouwen. Stop op de bouw van distributiecentra, datacenters en grote kantoorpanden. Nederland tolereert geen uitingen van homo- en transhaat, racisme en fascisme. Al het openbaar vervoer wordt goedkoper. Rente studieleningen permanent op 0%. Verhoging van de basisbeurs en verlaging van collegegeld. We investeren in goede geestelijke zorg en in kwaliteit van jeugdhulp. Het eigen risico in de zorg wordt afgeschaft. Mensen in de zorg krijgen meer inspraak en een eerlijke loon. Museumbezoek wordt betaalbaar voor alle Nederlanders. Bibliotheken blijven open of worden heropend. Druk uitoefenen op de Israëlische regering om te stoppen met de bezetting en annexatie van Palestijns gebied. Bronnen: partijprogramma PvdD, parlement.nl, partijgedrag.nl
19. PVV Lijsttrekker Geert Wilders Rode draad PVV PVV wil Nederlanders weer op 1 zetten. Hard op immigratie en law and order, maar sociaal op koopkracht en zorg. De partij heeft 4 zetels in de Eerste Kamer. PVV stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als JA21 en FvD (+75% gelijk stemgedrag). Grootste verschil in stemgedrag met JA21: cultuur, recreatie en huisvesting. Grootste verschil in stemgedrag met FvD: cultuur, recreatie, landbouw en werk. Zetels Tweede Kamer 2010-2012: 24 zetels 2012-2017: 15 zetels 2017-2021: 20 zetels 2021-2023: 17 zetels Asielstop. Opzeggen VN vluchtelingenverdrag. Geen islamitische scholen, korans en Moskeeën. Meer koopkracht door verlagen van belastingen, btw en verhogen minimumloon. AOW leeftijd naar 65 jaar. 10.000 extra politieagenten. Levenslang wordt weer echt levenslang. Afschaffen TBS. Vanaf 14 jaar altijd volwassenstrafrecht toepassen bij zeden- en geweldsdelicten. Digitale schandpaal voor daders van geweld- en zedenmisdrijven. Afschaffen eigen risico in de zorg en tandarts in basispakket. Extra verpleegplekken en ouderenwoningen. Huurtoeslag verhogen. Meer woningen: In steden en dorpen ‘een straatje erbij’. Belemmerende stikstofregels van tafel. Kolen- en gascentrales blijven open. Nieuwe kerncentrales bouwen. Terugtrekken uit VN-klimaatakkoord. Snellere schadeafhandeling en versterking van huizen in Groningen. Onze nationale voedselvoorziening weer op 1. Promoten gebruik Nederlandse producten (herkenbaar met Nederlandse vlag). Nationale dierenambulance. Uitbreiden dierenpolitie. Onder andere dierenmishandelaars en plezierjacht keihard straffen. Grondwettelijk vastleggen van joods-christelijke wortels als leidende cultuur in Nederland. Afschaffen Eerste Kamer. Einde aan linkse haat tegen helden uit onze geschiedenis. Politieke neutraliteit van leraren. Taal en rekenen weer centraal in onderwijs. Forse beperking van het aantal buitenlandse studenten. Meer wegen aanleggen, maximum snelheid naar 140 km/u. Geen verdere uitbreiding van de EU. Bronnen: partijprogramma PVV, parlement.nl, partijgedrag.nl
20. SGP Lijsttrekker Chris Stoffer Rode draad Onze standpunten zijn onderbouwd met drie waarden: Leven, dienen en recht doen. Deze waarden zijn voor ons het belangrijkste wat er is. SGP heeft twee zetels in de Eerste Kamer en één zetel in het Europees Parlement. SGP stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als CDA en CU (+76% gelijk stemgedrag). Grootste verschil in stemgedrag met CDA: cultuur, recratie, zorg en gezondheid. Grootste verschil in stemgedrag met CU: migratie, integratie en recht. Zetels Tweede Kamer 2010-2012: 2 zetels 2012-2017: 3 zetels 2017-2021: 3 zetels 2021-2023: 3 zetels Strengere straffen voor geweld tegen mensen die voor de overheid werken. Geen winkels open op zondag. Meer investeren in monumentale gebouwen zoals kerken. Stoppen met subsidies aan onderwerpen die gaan over gender op scholen. Aandacht voor risico’s AI (artificial intelligence). Abortus blijft in wetboek strafrecht en wordt zéker niet aangemerkt als mensenrecht. Tegen euthanasie. Meer salaris voor zorgmedewerkers. Ziekenhuizen en andere zorgplekken in de buurt houden; een actieplan maken voor behoud van voorzieningen in de regio. Kortingspas voor gezinnen voor musea. Recht op vrij als je rouwt (rouwverlof). Gratis relatietherapie. Geen mogelijkheid voor meerouderschap of draagmoederschap. Minder buitenlandse studenten naar Nederland. Nederlands als voertaal op scholen. Verlagen belasting op elektriciteit. Betaalbare woningen ook voor starters. Belastingstelsel veranderen en afschaffen toeslagen. Geen hoge fiscale afrekening voor boeren die willen stoppen. Genoeg middelen om planten en gewassen te kunnen beschermen. Geen verkoop van boerengrond aan rijke mensen die geen boer zijn. Een betere en realistischere aanpak stikstofprobleem. Meer belasting voor vliegen. Inzetten kerncentrales. Strengere regels voor geluid windparken. Geen vrachtwagens op zondag. Minder btw voor het repareren van apparaten, zodat ze langer meegaan. We willen zelf beslissen over ons asielbeleid, los van de EU. Sluiten van rosse buurten zoals de Wallen. Steun voor Israël. Nederlandse ambassade naar Jeruzalem. Bronnen: partijprogramma SGP, parlement.nl, partijgedrag.nl
21. SP Lijsttrekker Lilian Marijnissen Rode draad De SP kiest voor verandering. Nederland moet eerlijker. Een land op basis van menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. SP heeft drie zetels in de Eerste Kamer. SP stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als PVDD en Volt (+83% gelijk stemgedrag). Grootste verschil in stemgedrag met PvdD ruimte, infrastructuur en verkeer, Grootste verschil in stemgedrag met Volt internationaal, zorg en gezondheidszorg. Zetels Tweede Kamer 2010-2012: 15 zetels 2012-2017: 15 zetels 2017-2021: 14 zetels 2021-2023: 9 zetels Verhogen minimumloon naar 16,- per uur. Geen eigen risico in de zorg. Tandarts en fysiotherapie in het basispakket. Mensen die een huis kopen moeten er zelf in wonen (geen huisjesmelkers). Schrappen btw op voeding en openbaar vervoer. Een bindend referendum. Mensen krijgen meer te zeggen over hun buurt. Bedrijven moeten winst delen met alle medewerkers. Schade door overheid moet goed worden vergoed (Groningen). Het koninklijk huis moet niet meer verdienen dan de minister president. Zwembaden, bibliotheken, openbaar vervoer en andere voorzieningen ook in gebieden waar minder mensen wonen. Hoge inkomens betalen meer belasting, lage inkomens minder. Openbaar vervoer, energievoorziening en woningcorporaties moeten van de overheid zijn. Geen digitale euro. Internet beschikbaar en betaalbaar zijn voor iedereen. Stilzetten subsidies aan fossiele energiebedrijven. CO2 heffing voor alle bedrijven. De energierekening omlaag. Geen kernenergie. Alleen vliegtaks voor veelvliegers. Minder papierwerk voor huisartsen. Verlagen AOW naar 65 jaar. Geen toeslagen meer, alle inkomens verhogen. Tijdelijk stoppen met economische migratie. Ouders krijgen samen 12 maanden ouderschapsverlof. Kinderarmoede uitbannen. Sporten voor iedereen betaalbaar. Alle studenten een hogere studiebeurs. Kunstenaars moeten genoeg verdienen. Rijksmusea maken we gratis. Huurprijzen omlaag. Meer politiebureaus en wijkagenten. Problemen bij de politie aanpakken, zoals pesten en racisme. Onderzoeken van betere opties dan de euro. Geen nieuwe landen in EU. Bronnen: partijprogramma SP, parlement.nl, partijgedrag.nl
22. Volt Lijsttrekker Laurens Dassen Rode draad Te lang is geprobeerd om de problemen van nu op te lossen met de ideeën van gisteren. Het is tijd voor nieuwe ideeën die passen bij de 21e eeuw. Dit betekent luisteren naar alle generaties en investeren in jonge mensen. Volt stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als Groenlinks en PvdA. (93% gelijk stemgedrag). Grootste verschillen op zorg en gezondheid en werk Zetels Tweede Kamer 2021-2023: 3 zetels Klimaatneutraal in 2040. Stoppen met fossiele subsidies. Meest vervuilende fabrieken sluiten en pas open als ze duurzaam zijn. Verbod op kleine stukjes vliegen en op privévliegtuigen. Aanpak van belastingontwijkende multinationals. Transitie naar biologische en natuurinclusieve landbouw. Dierenwelzijn centraal in landbouw en veehouderij van de toekomst. Openbaar vervoer voor iedereen: Treinen en bussen rijden overal ook waar weinig mensen wonen. Uitkeringen en minimumloon omhoog. Iedereen moet voldoende geld hebben voor wonen, energie, onderwijs, zorg, openbaar vervoer en toegang tot internet. Kinderopvang wordt voor alle ouders mogelijk. Kinderen zijn welkom op alle scholen. Ìn het onderwijs meer aandacht voor Europees burgerschap en AI (artificial intelligence). Minister voor Discriminatiebestrijding, Inclusie en Gelijkwaardigheid. Afschaffen toeslagen en belastingen die met werk te maken hebben. In plaats van toeslagen, krijgt iedereen een basisbedrag (later moet dit het basisinkomen worden). Spullen moeten zo gemaakt worden, dat ze makkelijk te repareren zijn of herbruikbaar zijn. Bouwen van nieuwe en groene woningen. Stemmen vanaf 16 jaar (juist jongeren moeten het langst leven van de keuzes die we nu maken). 250 leden in de Tweede Kamer. Er komt een Minister van Digitale Zaken. Een aanvullende beurs voor mbo studenten. Abortus uit wetboek voor strafrecht. Volt wil een open EU, waar plaats is voor mensen die op de vlucht zijn voor oorlog en geweld. Meer aandacht voor en onderzoek naar inclusiviteit in de zorg. Bronnen: partijprogramma Volt, parlement.nl, partijgedrag.nl
23. VVD Lijsttrekker Dilan Yesilgöz Rode draad Ruimte geven. Grenzen stellen. De rust terugbrengen. Zodat we straks weer trots tegen elkaar zeggen: we hebben het goed voor elkaar in Nederland. VVD heeft 10 zetels in de Eerste Kamer en vijf zetels in het Europees Parlement. VVD stemt in de Tweede Kamer vaak hetzelfde als CDA en SGP (+72% gelijk stemgedrag). Grootste verschil met CDA Cultuur, recreatie en verkeer. Grootste verschil met SGP op cultuur, recreatie, zorg en gezondheid. Zetels Tweede Kamer 2010-2012: 31 2012-2017: 41 2017-2021: 33 2021-2023: 34 Bronnen: partijprogramma VVD, parlement.nl, partijgedrag.nl Bedrijfsopvolging blijft mogelijk. Regeldruk MKB’ers verlagen. Toeslagen afschaffen, belastingen versimpelen. Wettelijk verbod op homogenezing. Discriminatie op de arbeidsmarkt en scholen aanpakken. Gratis kinderopvang voor werkende ouders. Huidige klimaatdoelen houden (100% klimaatneutraal in 2050). Vasthouden aan het huidige stikstofdoel. Stimuleren en ontwikkelen nieuwe verdienmodellen voor onze boeren. Dieren- mishandeling hard aanpakken. Stoppen gaswinning in Groningen. De beste leraren krijgen een hoger salaris. Vrijwillige programma’s op school tijdens zomervakantie. Vmbo en vwo zijn even belangrijk; schoolniveaus krijgen andere namen. Bouwen nieuwe wegen, bruggen en tunnels. Eigen risico zorg langere tijd vastzetten. Abortus is in Nederland toegestaan. 4 grote kerncentrales in 2035. Bedrijven moeten schoon produceren, of deuren sluiten. Verlagen belasting op werk. Kinderarmoede tegengaan. Verminderen huurprijsstijging. Lasten eigen huis betaalbaar. Bouwen meer woningen. Politie zichtbaar in wijken. Respect voor agenten herstellen. Harder aanpakken zware criminelen. Jeugdcriminaliteit tegengaan. Versterken defensie. Geschikte jongeren kunnen op vrijwillige basis direct in dienst bij defensie. Steun Oekrainers in hun strijd om vrijheid. Immigratie: Voor vergunning onbepaalde tijd moet je participeren en betaald werken. Vluchtelingenverdrag (uit 1951) moderniseren. Arbeidsmigranten stimuleren terug te gaan. Minder afhankelijk van China door handel te drijven met Afrika, Zuid Amerika en Azie.
24. Jouw beurt Nog drie dingen die je kunt doen.
25. 3 dingen die je kunt doen Hier nog wat handige links naar: Kieskompas, laat net als dit overzicht zien wat partijen beloven. Ook interessant is de stemchecker laat zien hoe partijen de afgelopen jaren stemden. Dit laat deels zien of partijen ook doen wat ze hebben beloofd. Check je feiten. Dat je beste vriend een sympathieke vent is, betekent niet dat je alles maar klakkeloos aan hoeft te nemen. Controleer je feiten. Delen = lief. Denk je dat je hier iemand mee helpt? Deel het dan met je vrienden, familie, collega’s en/of kennisen via social media of whatsapp.
26. Verantwoording / Zo heb ik dit document gemaakt. Mijn doel is volledig objectief zijn. Zodat iedereen die dit leest, ongeacht waar je stem naar uit gaat in makkelijke woorden kan lezen waar partijen voor staan. Gemiddeld ben ik 3 tot 4 uur bezig geweest per partij (totaal 80 uur). De meeste plannen van partijen zijn namelijk heel lang. Vaak meer dan 100 soms wel bijna 200 pagina’s. Om de juiste punten in het overzicht van de partij te zetten, heb ik rekening gehouden met het volgende. 1) Sommige thema’s vinden (bijna) alle partijen belangrijk: eenvoudigere belastingregels, meer leraren, hogere salarissen voor leraren, zorgmedewerkers en politie. Ik heb deze onderwerpen daarom alleen uitgelicht als ze helemaal vooraan het programma staan (en dus belangrijk zijn voor een partij) of als ze heel duidelijk anders zijn dan de plannen van andere partijen. 2) Partijen geven vaak een top 10 aan punten op hun website aan of het verkiezingsprogramma. Staan de belangrijkste punten niet in het programma, dan ga ik ervan uit dat partijen hun belangrijkste punten in het begin van het programma hebben staan. Als partijen op de laatste pagina’s iets zeggen over een thema heb ik dit niet meegenomen, tenzij het erg afwijkt van wat andere partijen doen/zeggen. 4) Ik heb ChatGPT gebruikt (openAI) om zinnen op een objectieve manier soms eenvoudiger te formuleren. De bronnen die ik heb gebruikt: websites partijen zelf, partijgedrag.nl, stukroodvlees.nl, parlement.com, ProDemos, nieuwssites als nos, volkskrant, NRC.
27. Geweldig, je hebt het uitgelezen! Hopelijk heeft dit overzicht je richting gegeven of bevestigd wat je al wist. Succes met stemmen 22 november! Farah Farina