Οι πρωτοβουλίες των ελληνικών ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών για την Ανοικτή Επιστήμη στην Ελλάδα

Το 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκρότησε το Open Science Policy Platform, μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων, η οποία πλαισιωμένη από άλλες -θεματικά εστιασμένες- υπό-επιτροπές, συμβουλεύει την ΕE για ζητήματα Ανοικτής Επιστήμης. Το OSPP αναγνώρισε άμεσα ότι σε ένα σύστημα ανοικτότητας, που διαρκώς διευρύνεται, είτε από κοινωνικές πιέσεις, είτε από την τεχνολογική πρόοδο, προς όφελος των Ευρωπαίων πολιτών, δεν είναι δυνατόν να προσεγγίζουμε τα θέματα της επιστήμης απλώς ως θέματα πρόσβασης στην πληροφορία. Συνεπώς, η Ανοικτή Επιστήμη ξεπερνά τις διαστάσεις της Ανοικτής Πρόσβασης και καταλαμβάνει τον χώρο διαφόρων τομέων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Οι εξαρτήσεις μεταξύ αυτών των χώρων απαιτούν τη συντονισμένη δράση και καταλήγουν σε μια βαθιά δομική αλλαγή, σε μια αλλαγή κουλτούρας. Η ομιλία συνοψίσε τις δράσεις του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών για την Ανοικτή Επιστήμη και εξήγησε γιατί οι ελληνικές ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες είναι ένας αξιόπιστος εταίρος στην προσπάθεια αυτή.

Παρουσίαση στην εκδήλωση "Ανοικτοί εκπαιδευτικοί πόροι και ∆ιά Βίου Μάθηση: ευκαιρίες και προκλήσεις για την Ανώτατη Εκπαίδευση και τις δημόσιες βιβλιοθήκες" που έλαβε χώρα στις 15 Μαρτίου 2019, στον Πύργο Βιβλίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος.

Transcript

1. Οι πρωτοβουλίες των ελληνικών ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών για την Ανοικτή Επιστημη στην Ελλάδα Γιάννης Τσάκωνας Αναπληρωτής Προϊστάμενος Βιβλιοθήκης & Κέντρου Πληροφόρησης Πανεπιστημίου Πατρών Μέλος ΔΣ Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών e: gtsak@upatras.gr / t: @gtsakonas Ανοικτοί εκπαιδευτικοί πόροι και ∆ιά Βίου Μάθηση: Eυκαιρίες και προκλήσεις για την Ανώτατη Εκπαίδευση και τις δημόσιες βιβλιοθήκες 15 Μαρτίου 2019 / Πύργος Βιβλίων, Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδος
2. Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών • 20 χρόνια λειτουργίας • 36 τακτικά μέλη • 17 συνεργαζόμενα • Επωφελούμενη όλη η ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα της χώρας • Περιεχόμενο, αλλά και υποδομές
3. Μεγέθη 85 εκ downloads 8,7 εκ downloads 17.000 ηλεκτρονικά περιοδικα 115.000 ηλεκτρονικά βιβλία
4. Ανοικτή επιστήμη Η ανοικτή επιστήμη είναι μια επιστήμη σε διάλογο. Ένα νέο οικοδόμημα για την επιστήμη και την έρευνα με απώτερο στόχο τη διαφάνεια και τη συμμετοχή. "Science has always been open, unlike the processes for producing research and diffusing its results." [EC on Horizon2020] Πολιτικές Ανοικτής Επιστήμης Ολλανδία, Γαλλία, Σερβία Πολιτικές Ανοικτής Πρόσβασης Δανία, Ελβετία
5. LIBER OSPP LERU Scholarly Publishing Future of Scholarly Communication The future of scholarly publishing FAIR Data FAIR Data FAIR Data Research Infrastructure & the EOSC The European Open Science Cloud (EOSC) The European Open Science Cloud (EOSC) Metrics & Rewards Research Indicators & Next Generation Metrics Next Generation Metrics Open Science Skills Skills & Education Education & Skills Research Integrity Research Integrity Research Integrity Citizen Science Citizen Science Citizen Science Rewards & Incentives Rewards & Incentives Ανοικτή επιστήμη
6. Επιστημονική επικοινώνηση Διακήρυξη Southern European Libraries Link (SELL) [Μάιος 2018]: Kοινοπραξίες από Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Τουρκία και Ισραήλ διατυπώνουν την στήριξή τους στην Ανοικτή Πρόσβαση και δεσμεύονται να επιταχύνουν τις διαδικασίες. Διακήρυξη για την Ανοιχτή Πρόσβαση στην Ελλάδα [Ιούνιος 2018]: O Σύνδεσμος διατυπώνει τις ανησυχίες του για την ανεπάρκεια του τρέχοντος μοντέλου επιστημονικής δημοσίευσης. Ορίζει ρητά τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει. Στήριξη του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, δια του Υπουργού κ. Κώστα Γαβρόγλου.
7. Επιστημονική επικοινώνηση Νέες συμβάσεις. Κύριοι στόχοι των διαπραγματεύσεων ήταν: • Διαφάνεια κόστους • Επιλογές για τη στήριξη της Ανοικτής Πρόσβασης • Εξασφάλιση πρόσβασης σε περιεχόμενο προηγούμενων ετών • Διατήρηση υφιστάμενου υλικού και θεματικός εμπλουτισμός • Καταγραφή και αξιολόγηση ελληνικής ερευνητικής παραγωγής
8. Επιστημονική επικοινώνηση Η κατάσταση της Ανοικτής Πρόσβασης • 7.444 δημοσιεύσεις Ελλήνων ερευνητών το 2016 ως κύριοι συγγραφείς (corresponding author). • 3.860 δημοσιεύσεις Ελλήνων ερευνητών το 2016 μόνο στα περιοδικά που ο ΣΕΑΒ έχει συνδρομή. Παραπλήσια ποσοστά. Ανάγκη εθνικής πολιτικής και για τους δύο δρόμους της Ανοικτής Πρόσβασης. • Ενίσχυση του Πράσινου Δρόμου μέσω πολιτικών. • Παρακολούθηση του Χρυσού Δρόμου μέσω εργαλειοθήκης. Gold 19% Green 2% Paywalled 79%
9. Επιστημονική επικοινώνηση ΑΠΑΛΛΑΓΕΣ read and publish Royal Society of Chemistry memberships Open Library of Humanities SCOAP3 (2η φάση) ΕΚΠΤΩΣΕΙΣ Elsevier Emerald ΙΕΕΕ Wiley Oxford University Press Προγράμματα ενίσχυσης της ανοικτής πρόσβασης των εργασιών των Ελλήνων ερευνητών.
10. Επιστημονική επικοινώνηση Αρωγή Συμμετοχή του Συνδέσμου στις δραστηριότητες του Ελληνικού Γραφείου Ανοικτής Πρόσβασης (NOADs), στη δημιουργία και λειτουργία γραφείου υποστήριξης (helpdesk) και στη διεξαγωγή εκπαιδευτικών σεμιναρίων για την Ανοικτή Πρόσβαση και την Ανοικτή Επιστήμη.
11. Ερευνητικά δεδομένα Αποθετήριο ερευνητικών δεδομένων: Ενιαία υποδομή διασυνδεδεμένη με τις Εθνικές Ψηφιακές Υποδομές για την Έρευνα (HELIX) και τις πανευρωπαϊκές υποδομές Ανοικτής Επιστήμης. Συλλογή και επιμέλεια των ερευνητικών δεδομένων των ερευνητών των μελών του ΣΕΑΒ. Συμμόρφωση προς τις «πανευρωπαϊκές» αρχές για τα ερευνητικά δεδομένα (FAIR data). Προμήθεια κεντρικής αποθηκευτικής συστοιχίας και προμήθεια λογισμικού. Αναβάθμιση αποθετηρίων: αρχική αναβάθμιση των καταθετηρίων των Ε ΜΠ, Παν. Ιωαννίνων, Παν. Θεσσαλίας, ΔΠΘ. Προγραμματισμός αναβάθμισης των υπολοίπων καταθετηρίων, λαμβάνοντας υπόψη το ρευστό τοπίο. Στόχος η συμβατότητα των αποθετηρίων με τις ευρωπαϊκές υποδομές.
12. Ερευνητικά δεδομένα Μόνιμα αναγνωριστικά • ORCID: Μητρώο μοναδικών αναγνωριστικών για τον μονοσήμαντο προσδιορισμό φυσικών προσώπων (ερευνητών). [orcid.heal-link.gr] • DataCite/DOI: Παροχή DOIs για κάθε προϊόν ερευνητικής δραστηριότητας για τα ιδρύματα/μέλη του ΣΕΑΒ. Ανάπτυξη περιβάλλοντος από τον ΣΕΑB για την παραγωγή των DOIs. Διασύνδεση με το DataCite API για αυτοματοποιημένη παραγωγή. Δράση εκπαίδευσης προσωπικού βιβλιοθηκών. Εκπαίδευση του προσωπικού των βιβλιοθηκών του ΣΕΑΒ και των ερευνητών τους σε άξονες: • Διαχείριση Ερευνητικών Δεδομένων (Research Data Management) • Πληροφοριακή Παιδεία Δεδομένων (Data Literacy) Δημιουργία εκπαιδευτικής πλατφόρμας για τη διαχείριση και διάθεση ερευνητικών δεδομένων.
13. Βιβλιομετρικές μελέτες Δράση για την ανάπτυξη συστημάτος και μεθοδολογίας βιβλιομετρικής ανάλυσης, αποτίμησης και προβολής των ερευνητικών δημοσιεύσεων των μελών ΔΕΠ και των ερευνητών των Ελληνικών Πανεπιστημίων. Στο δίκτυο και σε φυσικούς χώρους Διαδραστικά και επίκαιρα Προώθηση διαυγών μετρικών για την αύξηση της επιχειρησιακής ευφίας των ιδρυμάτων.
14. Βιβλιομετρικές μελέτες
15. Αλλαγή κουλτούρας Συντονισμένη δράση για την καλλιέργεια μιας κοινής κατανόησης για τη σημασία της Ανοικτής Πρόσβασης. Συμμετοχική ανάπτυξη πολιτικών και στρατηγικών Ανοικτής Επιστήμης στα ιδρύματα μας με αντιπροσωπευτική εκπροσώπηση όλων των εταίρων. Συνέπεια λόγων και έργων, ώστε να αποδεικνύουμε πρώτοι, διαρκώς, μέσα από τις πρακτικές μας ότι η Ανοικτή Επιστήμη είναι εφικτή. Άμβλυνση των δισταγμών διαδίδοντας καλά παραδείγματα που αναδεικνύουν τα οφέλη της Ανοικτής Επιστήμης. Ειδικά για την Ελλάδα: το απαραίτητο κεφάλαιο γνώσης χτίζεται βιωματικά, μέσα από συμμετοχή και εμπλοκή σε διαδικασίες.
16. Κουλτούρα συμμετοχής Συμμετοχή στην Ομάδα Εργασίας της ΓΓΕΤ για την Ανοικτή Επιστήμη. Συμμετοχή στο φόρουμ των “Μεγάλων Διαπραγματεύσεων” (Big Deals) του European University Association, ενός οργανισμού για τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια με 850 μέλη σε 48 χώρες. Συμμετοχή στην Επιτροπή για την Καινοτόμο Επιστημονική Επικοινώνηση του LIBER.
17. Rust: “You’re looking at it wrong, the sky thing.” Marty: “How’s that?” Rust: “Well, once there was only dark. You ask me, the light’s winning.” True Detective Season 1, HBO
18. Ευχαριστώ για την προσοχή σας.