Wsparcie Zielonej rewolucji w Europie: Możliwości finansowania rolnictwa regeneratywnego/węglowego

W obliczu globalnych zmian klimatycznych i demograficznych, rolnictwo europejskie stoi przed istotnymi wyzwaniami i możliwościami transformacji. W odpowiedzi na te zmiany, rolnictwo regeneracyjne wyłania się jako kluczowa metoda wspierająca zdrowie gleby, zwiększająca jej zdolność do sekwestracji węgla, a tym samym odgrywająca znaczącą rolę w walce ze zmianami klimatycznymi. Niniejsza praca ma na celu zbadanie, w jaki sposób rolnictwo regeneracyjne jest integrowane w ramach Europejskiego Zielonego Ładu i Wspólnej Polityki Rolnej, a także jakie możliwości finansowania otwierają się dla rolników stosujących te zrównoważone praktyki w Unii Europejskiej ze szczególnym skupieniem na rynku Polskim. Przyjmując interdyscyplinarne podejście, niniejsze badanie analizuje zarówno ekologiczne, jak i ekonomiczne aspekty rolnictwa regeneracyjnego, podkreślając jego potencjalne korzyści dla środowiska oraz dla społeczności rolniczych w Europie.

Transcript

1. Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Wydział Rolniczo-Ekonomiczny Bogusław Miśta-Snopek Nr albumu: 89907 Wsparcie Zielonej rewolucji w Europie: Możliwości finansowania rolnictwa regeneratywnego Praca zaliczeniowa na kierunku Rolnictwo z przedmiotu Programy unijne i rozwój obszarów wiejskich Kraków, 11.2023
2. Wstęp 2 Europejski Zielony Ład i Wspólna Polityka Rolna 2 Omówienie Europejskiego Zielonego Ładu i jego wpływu na rolnictwo 2 Rola Wspólnej Polityki Rolnej w promowaniu zrównoważonego rolnictwa 3 Rolnictwo Regeneracyjne: definicja i podstawy 4 Opis rolnictwa regeneracyjnego 4 Korzyści ekonomiczne rolnictwa regeneracyjnego 5 Możliwości finansowania dla rolnictwa regeneracyjnego 6 Ekoschematy UE jako wsparcie dla rolnictwa regeneracyjnego 6 Analiza ekoschematu "Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi" 7 Certyfikaty węglowe jako źródło dochodu dla rolników 10 Zielone obligacje i inne innowacyjne instrumenty finansowe 11 Wnioski i perspektywy przyszłościowe 13 Słowa kluczowe 13 1
3. Wstęp W obliczu globalnych zmian klimatycznych i demograficznych, rolnictwo europejskie stoi przed istotnymi wyzwaniami i możliwościami transformacji. W odpowiedzi na te zmiany, rolnictwo regeneracyjne wyłania się jako kluczowa metoda wspierająca zdrowie gleby, zwiększająca jej zdolność do sekwestracji węgla, a tym samym odgrywająca znaczącą rolę w walce ze zmianami klimatycznymi. Niniejsza praca ma na celu zbadanie, w jaki sposób rolnictwo regeneracyjne jest integrowane w ramach Europejskiego Zielonego Ładu i Wspólnej Polityki Rolnej, a także jakie możliwości finansowania otwierają się dla rolników stosujących te zrównoważone praktyki w Unii Europejskiej ze szczególnym skupieniem na rynku Polskim. Przyjmując interdyscyplinarne podejście, niniejsze badanie analizuje zarówno ekologiczne, jak i ekonomiczne aspekty rolnictwa regeneracyjnego, podkreślając jego potencjalne korzyści dla środowiska oraz dla społeczności rolniczych w Europie. Praca wprowadza koncepcję ekoschematów, certyfikatów węglowych i zielonych obligacji jako innowacyjnych mechanizmów finansowych, które mogą nagradzać rolników za wdrażanie praktyk proekologicznych. Każdy z kolejnych podrozdziałów będzie stopniowo rozwijał te idee, zwiększając zrozumienie tematu i przedstawiając kompleksową analizę rolnictwa regeneracyjnego, jego wpływu na środowisko i gospodarkę, a także potencjalnych ścieżek rozwoju w kontekście współczesnych polityk europejskich. Europejski Zielony Ład i Wspólna Polityka Rolna Omówienie Europejskiego Zielonego Ładu i jego wpływu na rolnictwo Europejski Zielony Ład, ogłoszony przez Komisję Europejską w grudniu 2019 roku, stanowi zintegrowaną strategię mającą na celu przekształcenie gospodarek państw członkowskich Unii Europejskiej w kierunku zrównoważonego rozwoju. Jest to odpowiedź na rosnące wyzwania związane ze zmianami klimatycznymi i degradacją środowiska naturalnego, które stanowią istotne zagrożenie zarówno dla ekosystemów, jak i dla długoterminowego dobrobytu społeczeństw europejskich. Ten ambitny plan, ma na celu nie tylko zmniejszenie wpływu Unii Europejskiej na środowisko, ale także stymulowanie długoterminowego zrównoważonego wzrostu gospodarczego w regionie. Zrównoważony Rozwój Europejskiego Zielonego Ładu to dążenie do połączenia ochrony środowiska z gospodarczym i społecznym wzrostem. Kluczowe w tym kontekście jest przejście na gospodarkę obiegu zamkniętego, która minimalizuje odpady i maksymalizuje ponowne wykorzystanie zasobów. W ramach Europejskiego Zielonego Ładu, sektor rolniczy stoi przed wyzwaniem przejścia na bardziej zrównoważone i regeneracyjne metody uprawy. Ta transformacja obejmuje praktyki takie jak płodozmian, zastosowanie naturalnych metod ochrony przed szkodnikami oraz poprawę zarządzania zasobami naturalnymi. Dążenie do zrównoważonego rozwoju w rolnictwie ma na celu nie tylko redukcję emisji gazów cieplarnianych, ale także zwiększenie efektywności i odporności systemów rolniczych. 2
4. Jednym z najważniejszych celów Europejskiego Zielonego Ładu jest osiągnięcie neutralności klimatycznej Unii Europejskiej do roku 2050. Neutralność klimatyczna oznacza, że emisje gazów cieplarnianych będą zredukowane do minimum, a te, które będą nadal emitowane, zostaną zrównoważone poprzez działania mające na celu ich pochłanianie. Osiągnięcie neutralności klimatycznej przez sektor rolniczy wymaga znaczących zmian w praktykach rolniczych i zastosowaniu rolnictwa regeneracyjnego, zwanego również rolnictwem węglowym. Do kluczowych strategii należy zwiększenie zdolności gleby do sekwestracji węgla poprzez regeneracyjne techniki uprawy, takie jak uprawa bezorkowa czy zastosowanie zielonych nawozów. Ponadto, promowanie agroleśnictwa i ochrony obszarów leśnych przyczynia się do zwiększenia pochłaniania dwutlenku węgla z atmosfery. Strategia bioróżnorodności jest kluczowym elementem Europejskiego Zielonego Ładu, mającym na celu ochronę i przywracanie bioróżnorodności w Europie. W rolnictwie, strategia ta promuje praktyki, które zwiększają bioróżnorodność na polach uprawnych, czyli zwiększenie liczy rodzajów upraw i odmian roślin, co odgrywa istotną rolę w utrzymaniu zdrowia gleby, zapobieganiu erozji, regulowaniu cyklu wody oraz kontrolowaniu szkodników i chorób roślin. Cele Europejskiego Zielonego Ładu mają kluczowe znaczenie dla przyszłości sektora rolniczego w Europie. Wprowadzają one szereg zmian, które mają potencjał przekształcenia rolnictwa w bardziej zrównoważony i odporny system. Chociaż te zmiany niosą ze sobą wyzwania, otwierają również nowe możliwości dla innowacji, zrównoważonego wzrostu i lepszego zarządzania zasobami naturalnymi. Rola Wspólnej Polityki Rolnej w promowaniu zrównoważonego rolnictwa Wspólna Polityka Rolna (WPR) to kluczowy instrument polityczny Unii Europejskiej, który odgrywa zasadniczą rolę w zarządzaniu rolnictwem w państwach członkowskich. Ustanowiona w latach 60-tych XX wieku, WPR ma na celu stabilizację rynków rolnych, zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego oraz gwarantowanie godziwych dochodów dla rolników. Jest to dynamiczna polityka, która na przestrzeni dekad przeszła liczne reformy, dostosowując się do zmieniających się potrzeb i wyzwań sektora rolniczego. WPR ciągle ewoluuje. Najnowsze reformy, wprowadzone w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, kładą nacisk na zrównoważone rolnictwo, promując praktyki przyjazne dla środowiska i zwiększające bioróżnorodność. WPR aktywnie wspiera przejście na zrównoważone zarządzanie zasobami, zachęcając do praktyk, które zmniejszają wpływ rolnictwa na środowisko. Przykładem są programy promujące lepsze zarządzanie zasobami wodnymi i glebowymi oraz wsparcie dla rolnictwa regeneracyjnego (węglowego), które obejmuje płatności bezpośrednie za praktyki prośrodowiskowe na przykład w ramach ekoschematów węglowych, które będziemy analizować później. Te inicjatywy nie tylko przyczyniają się do ochrony środowiska, ale także zwiększają rentowność i wydajność w rolnictwie. WPR również promuje ekoinnowacje oraz innowacje technologiczne w rolnictwie zwane inaczej rolnictwem 4.0. Obejmuje to inwestycje w energię odnawialną, cyfryzację w 3
5. rolnictwie i rozwój nowych technologii, które pomagają w efektywniejszym zarządzaniu gospodarstwami rolnymi, a także w zwiększaniu ich zrównoważenia. Rola WPR w kształtowaniu zrównoważonego rolnictwa w Europie jest nie do przecenienia. Przez promowanie praktyk rolniczych, które są zarówno ekonomicznie wydajne, jak i przyjazne dla środowiska, WPR odgrywa kluczową rolę w realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu. Przyczynia się ona nie tylko do ochrony środowiska, ale także do zapewnienia długoterminowej stabilności i dobrobytu sektora rolnego w Unii Europejskiej. Rolnictwo Regeneracyjne: definicja i podstawy Opis rolnictwa regeneracyjnego Rolnictwo regeneracyjne, zwane również rolnictwem węglowym, to podejście do uprawy ziemi, które koncentruje się na odbudowie zdrowia gleby, zwiększeniu jej bioróżnorodności i poprawie cyklu wody. To wszystko ma na celu sekwestrowanie węgla, czyli proces, w którym dwutlenek węgla jest usuwany z atmosfery i przechowywany w glebie w formie organicznej. Praktyki takie jak zróżnicowane uprawy, brak lub minimalna orka, zastosowanie pokryw roślinnych, stosowanie nawozów zielonych, agroleśnictwo oraz integracja hodowli zwierząt z uprawami, są kluczowe w rolnictwie regeneracyjnym, ponieważ przyniają się do zwiększenia poziomu materii organicznej w glebie, co bezpośrednio wpływa na większą zdolność gleby do sekwestracji CO2 . Na podstawie badań naukowych określono, że wzrost zawartości węgla w glebach o 0,4% zrównoważyłoby roczny wzrost emisji CO2 do atmosfery1. Jeśli chodzi o praktyki rolnictwa regeneracyjnego, kluczowe jest skupienie się na metodach, które wspierają życie gleby i jej zdolność do sekwencjonowania węgla. Oto lista2 technik i praktyk stosowanych w ramach tego podejścia: 1. Konstrukcja płodozmianu. Wprowadzenie roślin, takich jak bobowate grubo- i drobnonasienne, mieszanki traw, które zwiększają zawartość materii organicznej w glebie. 2. Nawożenie obornikiem i kompostami. Stosowanie naturalnych nawozów, takich jak obornik i kompost, w celu zwiększenia żyzności gleby i poprawy jej struktury. 3. Pozostawienie resztek pożniwnych. Zachowanie resztek roślinnych, takich jak słoma, na polach po zbiorach, co przyczynia się do poprawy materii organicznej w glebie. 4. Uprawa roślin okrywowych i międzyplonów. Stosowanie roślin okrywowych i międzyplonów chroni glebę przed erozją, wspomaga życie mikroorganizmów, zwiększa organiczną materię glebową oraz poprawia strukturę gleby. 5. Prawidłowa gospodarka łąkowa i pastwiskowa. Zarządzanie łąkami i pastwiskami w sposób, który wspiera bioróżnorodność i zapobiega degradacji gleby. 2 Sekwestracja glebowa węgla jako biologiczna metoda ograniczenia emisji CO2 do atmosfery | Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach 1 Sekwestracja glebowa węgla jako biologiczna metoda ograniczenia emisji CO2 do atmosfery | Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach 4
6. 6. Zrównoważone nawożenie i obciążenie pastwiska. Zapewnienie odpowiedniego nawożenia i unikanie przeciążenia pastwisk, co przyczynia się do utrzymania zdrowia ekosystemów. 7. Wycofanie gleb bogatych w substancję organiczną z uprawy płużnej. Gleby torfowe i murszowe powinny być chronione przed intensywną uprawą płużną ze względu na ich wysoką wartość ekologiczną. 8. Unikanie nadmiernego uwilgotnienia gleb. Zapobieganie warunkom beztlenowym, które prowadzą do gnicia i emisji metanu (CH4 ). 9. Techniki uprawy rolnej minimalizujące straty materii organicznej. Zastosowanie metod takich jak siew bezpośredni czy uprawa pasowa, które pomagają zachować materię organiczną w glebie. Orka niszczy strukturę gleby i uwalnia węgiel do atmosfery. 10. Produkcja i wprowadzanie biowęgla. Używanie biowęgla jako środka do poprawy jakości gleby i zwiększenia jej zdolności do sekwestracji węgla. 11. Wprowadzenie nowych, wyżej plonujących odmian. Stosowanie postępu biologicznego w celu zwiększenia plonów i efektywności produkcji rolniczej. 12. Zapewnienie roślinom korzystnych warunków wzrostu. Realizacja zrównoważonego nawożenia i integrowanej ochrony roślin w celu zapewnienia im optymalnych warunków do rozwoju. 13. Zróżnicowanie upraw. Wprowadzenie wielu gatunków roślin do systemu uprawy pomaga w utrzymaniu zdrowej bioróżnorodności gleby i ogranicza potrzebę stosowania pestycydów. 14. Integracja hodowli zwierząt z uprawami. Zwierzęta wprowadzają do systemu dodatkowe składniki odżywcze i pomagają w naturalnym zarządzaniu szkodnikami. 15. Zarządzanie wodą. Praktyki takie jak budowanie tarasów, stosowanie mulczu, czy zakładanie stawów retencyjnych pomagają w optymalizacji wykorzystania wody. 16. Praktyki agroleśnictwa. Kombinowanie upraw roślin z drzewami może zwiększać zdrowie gleby i jej zdolność do magazynowania węgla. Korzyści ekonomiczne rolnictwa regeneracyjnego Rolnictwo regeneracyjne nie tylko przyczynia się do poprawy środowiska naturalnego, ale również oferuje szereg korzyści ekonomicznych, które są kluczowe dla długoterminowej rentowności i zrównoważonego rozwoju rolnictwa. 1. Zwiększenie wydajności upraw: Jedną z głównych zalet rolnictwa regeneracyjnego jest potencjał zwiększenia wydajności upraw. Poprawa zdrowia gleby, którą zapewniają praktyki regeneracyjne, tworzy lepsze warunki dla wzrostu roślin. Zdrowsza gleba zwiększa jej zdolność do utrzymania wody i składników odżywczych, co bezpośrednio wpływa na wzrost i jakość plonów. Uprawy stają się bardziej odporne na zmiany klimatyczne i ekstremalne warunki pogodowe, co prowadzi do stabilniejszej produkcji. 2. Zrównoważone zarządzanie zasobami: Rolnictwo regeneracyjne promuje efektywniejsze wykorzystanie zasobów naturalnych, co może przyczynić się do znaczących oszczędności. Praktyki takie jak racjonalne zarządzanie wodą, stosowanie naturalnych metod nawożenia oraz kontrola szkodników bez użycia pestycydów zmniejszają 5
7. zależność od drogich środków chemicznych i syntetycznych nawozów. To zmniejsza koszty operacyjne i zwiększa rentowność gospodarstw rolnych. 3. Odporność na fluktuacje rynkowe: Rolnictwo regeneracyjne, poprzez swoje zrównoważone podejście, może również pomóc rolnikom w zwiększeniu odporności na fluktuacje rynkowe. Zmniejszenie zależności od zewnętrznych środków produkcji, takich jak nawozy syntetyczne czy pestycydy, sprawia, że rolnicy są mniej podatni na wahania cen tych produktów. Długoterminowo, praktyki regeneracyjne mogą zapewniać stabilniejszy dochód i lepszą przewidywalność finansową. W rezultacie, rolnictwo regeneracyjne oferuje podejście, które nie tylko jest korzystne dla środowiska, ale także stanowi trwały i rentowny model działalności dla rolników. Przez zwiększenie wydajności upraw przy jednoczesnym zmniejszeniu kosztów operacyjnych, rolnictwo regeneracyjne staje się atrakcyjną opcją dla tych, którzy poszukują zrównoważonych i ekonomicznie opłacalnych metod prowadzenia rolnictwa. Możliwości finansowania dla rolnictwa regeneracyjnego W obliczu rosnącego globalnego zainteresowania zrównoważonym rozwojem i zmianami klimatycznymi, rolnictwo regeneracyjne zdobywa coraz większe uznanie jako kluczowy element w tworzeniu przyszłościowego i zrównoważonego systemu rolnego. Jednakże, aby pełnić swoją rolę, rolnictwo regeneracyjne wymaga odpowiedniego wsparcia finansowego. W tym rozdziale omówione zostaną nowe możliwości finansowania, które są dostępne dla rolników i gospodarstw rolnych praktykujących lub pragnących przejść na rolnictwo regeneracyjne. Ekoschematy UE3 jako wsparcie dla rolnictwa regeneracyjnego Ekoschematy są to programy lub inicjatywy w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) Unii Europejskiej, które mają na celu wspieranie praktyk rolniczych przyjaznych dla środowiska i klimatu. Są one kluczowym elementem Europejskiego Zielonego Ładu, który ma na celu promowanie zrównoważonego rolnictwa i zwiększenie bioróżnorodności. Oto kilka kluczowych cech ekoschematów: 1. Wsparcie dla Zrównoważonych Praktyk Rolniczych: Ekoschematy oferują finansowe wsparcie dla rolników, którzy stosują metody rolnicze zmniejszające wpływ na środowisko, na przykład poprzez ograniczenie użycia pestycydów, ochronę zasobów wodnych, promowanie bioróżnorodności czy sekwiestrację węgla. 2. Dobrowolność Udziału: Udział w ekoschematach jest zazwyczaj dobrowolny, ale zapewnia rolnikom dodatkowe źródło dochodu w zamian za stosowanie bardziej zrównoważonych metod rolniczych. 3 https://www.gov.pl/web/arimr/ekoschematy-23 6
8. 3. Część Wspólnej Polityki Rolnej: Są one integralną częścią WPR, która stanowi istotny element polityki rolnej i środowiskowej UE. 4. Cel Ekologiczny: Mają na celu nie tylko wsparcie rolników, ale przede wszystkim przyczyniają się do realizacji celów środowiskowych i klimatycznych UE, takich jak redukcja emisji gazów cieplarnianych, ochrona bioróżnorodności i poprawa jakości gleby. Ekoschematy są ważnym narzędziem w przejściu Europy na bardziej zrównoważone i ekologiczne rolnictwo, które jest w stanie sprostać wyzwaniom związanym ze zmianami klimatycznymi i utratą bioróżnorodności. Analiza ekoschematu "Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi"4 W trakcie analizy ekoschematu "Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi", skupimy się przede wszystkim na jego celach, kryteriach dofinansowania, praktykach w ramach schematu, możliwym do uzyskania finansowaniu, oraz wpływie na zmianę praktyk rolniczych. Ekoschemat ten opiera się na systemie punktów przypisanych do poszczególnych praktyk rolniczych, które mają na celu zwiększenie sekwestracji węgla w glebie oraz lepsze zarządzanie składnikami odżywczymi. Jest to odpowiedź na potrzebę ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i poprawy jakości gleby. Lista praktyk zawartych w ekosystemie: 1. “Ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt” (5pkt). Program ten skupia się na utrzymaniu różnorodności biologicznej poprzez ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych. Wymaga posiadania określonej liczby zwierząt na hektar, w przeliczeniu na duże jednostki przeliczeniowe (DJP), wynoszącej co najmniej 0,3 DJP na hektar i zakazuje zaorawania trwałych użytków zielonych. Punkty są przyznawane do powierzchni użytków zielonych poza obszarem Natura 2000, promując zrównoważone zarządzanie przestrzenią rolną. 2. “Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe” (5pkt). Praktyka ta ma na celu poprawę struktury gleby, zwiększenie materii organicznej i ograniczenie erozji, a także wspiera bioróżnorodność. Punkty są przyznawane dla gruntów ornych, na których uprawiane są międzyplony ozime po plonie głównym lub po ugorowaniu, bądź wykonano wsiewkę śródplonową w uprawę w plonie głównym. Międzyplony ozime muszą być wysiane między 1 lipca a 1 października i utrzymane co najmniej do 15 lutego następnego roku. Wsiewki śródplonowe powinny być utrzymane co najmniej do wysiewu kolejnej uprawy w plonie głównym lub przez co najmniej 8 tygodni od zbioru uprawy w plonie głównym. Międzyplon ozimy musi być mieszanką co najmniej dwóch gatunków roślin, takich jak zboża, oleiste, pastewne, bobowate drobnonasienne i grubonasienne oraz miododajne. 4 https://www.gov.pl/web/arimr/rolnictwo-weglowe-i-zarzadzanie-skladnikami-odzywczymi-24 7
9. Na obszarze realizowanej praktyki obowiązuje zakaz stosowania środków ochrony roślin na międzyplonach ozimych i wsiewkach śródplonowych. 3. “Uproszczone systemy uprawy” (4pkt). Dotyczy to praktyk rolniczych polegających na stosowaniu uprawy konserwującej bezorkowej lub uprawy pasowej (strip-till). Praktyka ta zmniejsza erozję gleby, poprawia jej strukturę i zwiększa retencję wody, jednocześnie wspierając bioróżnorodność. Punkty w ramach ekoschematu są przyznawane do powierzchni gruntów ornych, z wyłączeniem tych, na których jest prowadzona uprawa zerowa lub uprawiane są trawy lub inne zielne rośliny pastewne​ . Po zbiorze uprawy głównej na polu powinny pozostać resztki pożniwne w formie mulczu. Spełnienie tego kryterium może również nastąpić poprzez częściowe wymieszanie resztek pożniwnych z powierzchniową warstwą gleby. 4. “Zróżnicowana struktura upraw” (3pkt). Zachęca do uprawy co najmniej trzech różnych roślin na gruntach ornych, w tym przynajmniej jednej wpływającej pozytywnie na bilans materii organicznej w glebie. Diversyfikacja upraw zmniejsza ryzyko chorób i szkodników, poprawiając zdrowie gleby i zwiększając jej produktywność. Udział największej uprawy w gospodarstwie nie może przekraczać 65% powierzchni gruntów ornych. Najmniejsza uprawa musi stanowić co najmniej 10% powierzchni gruntów ornych. Udział upraw mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej powinien wynosić co najmniej 20%. Udział upraw mających ujemny wpływ na bilans glebowej materii organicznej - nie więcej niż 30% powierzchni gruntów ornych. 5. “Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia” (3pkt/1pkt): Ta praktyka wymaga od rolników wykonanie chemicznej analizy gleby, opracowania i przestrzegania planu nawozowego oraz prowadzenie rejestru zabiegów agrotechnicznych. Wymagania te dotyczą wszystkich gruntów będących w posiadaniu rolnika. Dostępne są dwa warianty: podstawowy (1pkt) i z wapnowaniem (3pkt), z których ten drugi jest stosowany na glebach o niższym pH. Praktyka ta ma na celu optymalizację wykorzystania nawozów i ochronę jakości gleby oraz wód gruntowych. W wariance podstawowym, punkty są przyznawane do powierzchni gruntów ornych i trwałych użytków zielonych, przy spełnieniu określonych warunków, takich jak posiadanie opracowanego planu nawozowego w określonym terminie. W wariance z wapnowaniem, punkty są przyznawane raz na cztery lata. Wymagane jest spełnienie warunków wariantu podstawowego, posiadanie dokumentu potwierdzającego zakup nawozu wapniowego i zastosowanie wapnowania na powierzchni gruntów o określonym pH. 6. “Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo” (3pkt). Promuje alternatywne metody stosowania nawozów naturalnych, co zmniejsza ryzyko zanieczyszczenia wód powierzchniowych i poprawia efektywność nawożenia. Punkty są przyznawane za stosowanie nawozów naturalnych płynnych lub produktów pofermentacyjnych na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych. Produkty pofermentacyjne obejmują substancje organiczne powstające w procesie produkcji biogazu rolniczego, wytwarzane z biomasy pochodzącej z produkcji rolniczej lub leśnej oraz innych bezpiecznych substratów. 7. “Wymieszanie obornika na gruntach ornych” (2pkt). Praktyka ta polega na szybkim wymieszaniu obornika z glebą w ciągu 12 godzin od aplikacji. Jest to metoda mająca na celu zwiększenie efektywności nawożenia i ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Punkty są przyznawane do powierzchni gruntów ornych za wymieszanie obornika, 8
10. odchodów drobiu z bezściółkowego systemu utrzymywania zwierząt, pomiotu ptasiego lub produktu pofermentacyjnego z glebą. Rolnicy muszą dokumentować wykonanie tej praktyki. 8. “Wymieszanie słomy z glebą” (2pkt). Polega na wymieszaniu słomy pożniwnej z glebą, co zwiększa zawartość materii organicznej w glebie, poprawia jej strukturę i wspiera bioróżnorodność. Punkty są przyznawane do powierzchni gruntów ornych, jeśli rolnik rozdrobni całą słomę po zbiorze plonu głównego i wymiesza ją z glebą lub ją przyorze. Rolnicy muszą dokumentować wykonanie tej praktyki. Poprzez zachęcanie do wprowadzania praktyk zwiększających sekwestrację węgla i efektywnego zarządzania składnikami odżywczymi, gospodarstwa rolnicze mogą stać się bardziej zrównoważone i mniej szkodliwe dla środowiska, co przyczynia się do realizacji celów środowiskowych i klimatycznych. O dofinansowanie ubiegać się mogą te gospodarstwa, które spełniają warunek uzyskania minimalnej liczby punktów, co odpowiada równowartości punktów za realizację na co najmniej 25% powierzchni użytków rolnych najwyżej punktowanej praktyki (5pkt/ha). Najwyżej puntkowane są “Ekstensywne użytkownie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt” oraz “Międzyplone ozime lub wsiewki śródplonowe”, natomiast istnieje możliwość łączenia ze sobą różnych praktyk na tej samej działce co pozwala na uzyskanie minimalnej liczby punktów bez stosowania pratyk najwyżej ocenianych. Finansowanie zależy od liczby punktów, które można zdobyć za poszczególne praktyki. Każdy punkt odpowiada określonej wartości finansowej (1 punkt = 100 PLN), a minimalna liczba punktów do realizacji zależy od powierzchni gospodarstwa i wybranych praktyk. Dla przykładu jeśli weźmiemy pod uwagę gospodarstwo rolne o powierzchni 10 ha użytków rolnych na którym siejemy zboże i zastosujemy następujące dwie pratyki: “Wymieszanie słomy z glebą” (2pkt/ha), oraz “Stosowanie nawozów naturalnych płynnych innymi metodami niż rozbyrzgowo” (3pkt/ha) minimalna liczba punktów potrzebna do otrzymania dofinansowania wynosi: 𝑚𝑖𝑛 = 25% * 10ℎ𝑎 * 5𝑝𝑘𝑡/ℎ𝑎 = 12. 5 𝑝𝑘𝑡 Jeśli zastosujemy obie praktyki na całej powierzchni użytków rolnych uzyskamy minimalną liczbę punktów na potrzebną do otrzymania dofinansowania: 10ℎ𝑎 * (2𝑝𝑘𝑡/ℎ𝑎 + 3𝑝𝑘𝑡/ℎ𝑎) = 50𝑝𝑘𝑡 50𝑝𝑘𝑡 > 12. 5𝑝𝑘𝑡 Dofinansowanie na jakie możemy liczyć będzie wynosić: 50𝑝𝑘𝑡 * 100𝑃𝐿𝑁 = 5000𝑃𝐿𝑁 9
11. Weźmy kolejny przykład ekologicznego gospodarstwa rolnego zajmującego się hodowlą pastwiskową gęsi. Praktyką którą zastujemy będzie “Ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt”. Wymaga ona posiadania określonej liczby zwierząt na hektar, w przeliczeniu na duże jednostki przeliczeniowe (DJP), wynoszącej co najmniej 0,3 DJP na hektar. Współczynnik przeliczeniowy sztuk rzeczywistych zwierząt gospodarskich na DJP dla gęsi5 wynosi 0.008 DJP. Żeby warunki były spełnione rolnik musi więc posiadać: 0,3 DJP / 0,008DJP = 37,5 gęsi/hektar, ale nie więcej niż 2DJP/0,008DJP = 250 gęsi/hektar. Dzięki zastosowaniu się do tego ograniczenia rolnik może liczyć na dofinansowanie w wysokości 500PLN/ha. Poprzez oferowanie wsparcia finansowego, ekoschemat zachęca rolników do przejścia na bardziej zrównoważone praktyki rolnicze, co może mieć długofalowy wpływ na zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i poprawę zdrowia gleby. Certyfikaty węglowe jako źródło dochodu dla rolników Certyfikaty węglowe, znane też jako kredyty węglowe, wywodzą się z międzynarodowych starań mających na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Pomysł ten zyskał na znaczeniu po Protokole z Kioto w 1997 roku, który był pierwszym międzynarodowym porozumieniem zobowiązującym państwa do redukcji emisji CO2 i innych gazów cieplarnianych. Systemy certyfikatów węglowych zostały opracowane, aby ułatwić realizację tych zobowiązań, pozwalając na handel redukcjami emisji pomiędzy krajami i przedsiębiorstwami. W ten sposób, jeśli podmiot redukuje więcej emisji niż jest to wymagane, może sprzedać nadwyżkę w postaci certyfikatów węglowych innym, którzy mogą mieć trudności z osiągnięciem swoich celów redukcyjnych. Obecnie różne kraje i regiony mają własne systemy handlu emisjami, a także istnieją międzynarodowe rynki węglowe. W Unii Europejskiej głównym systemem handlu emisjami jest EU ETS6, czyli Europejski System Handlu Emisjami, który został uruchomiony w 2005 roku. To największy tego typu system na świecie i stanowi on kluczowy instrument w polityce UE dotyczącej walki ze zmianami klimatycznymi. EU ETS obejmuje sektory o wysokim poziomie emisji, takie jak duże zakłady przemysłowe, elektrownie produkujące energię z paliw kopalnych oraz linie lotnicze działające między krajami UE, a także w Islandii, Liechtensteinie i Norwegii. Od 2021 roku rozpoczął się także handel emisjami z sektora morskiego. Warto też zwrócić uwagę na to, że przedsiębiorstwa mogą dobrowolnie kupować certyfikaty węglowe jako część swojej strategii zrównoważonego rozwoju (ESG) lub odpowiedzialności społecznej firmy (CSR). System działa na zasadzie "cap and trade". Ustalany jest limit, czyli "cap", na całkowitą ilość gazów cieplarnianych, które mogą być emitowane przez instalacje objęte systemem. W ramach tego limitu firmy otrzymują lub kupują przydziały emisji, które mogą handlować między sobą w zależności od swoich potrzeb. Jeśli firma redukuje swoje emisje, może sprzedać nadwyżkę przydziałów innym firmom, które potrzebują więcej. To zachęca do inwestowania w technologie ograniczające emisje, ponieważ oszczędzające energię firmy mogą zarobić na sprzedaży swoich nadwyżek. 6 https://climate.ec.europa.eu/eu-action/eu-emissions-trading-system-eu-ets_pl 5 https://www.gov.pl/attachment/ae5f723b-ecac-47c6-9475-68351780918b 10
12. Od rolnika, który chce generować certyfikaty węglowe, wymagane są inwestycje w praktyki rolnictwa regeneracyjnego. To może oznaczać zmianę metod uprawy, inwestycje w infrastrukturę czy też zakup i stosowanie nowych technologii. Dodatkowo, proces certyfikacji wymaga udokumentowania i weryfikacji sekwencjonowania węgla, co może wymagać zewnętrznej oceny i audytu. Uzyskane certyfikaty mogą być następnie sprzedane firmom lub organizacjom, które chcą zrekompensować swoje emisje węgla. Ceny certyfikatów węglowych mogą się znacznie różnić w zależności od rynku i czasu. Na rynku dobrowolnym cena jednego certyfikatu, który reprezentuje tonę sekwencjonowanego dwutlenku węgla, może wahać się od kilku do nawet ponad stu euro7. W dniu , na rynku EU ETS, cena CO2 wyprodukowanego wynosiła 85.95 €/t. Ilość 15 Oct 2023 węgla, którą można sekwencjonować na hektarze, będzie się różnić. Doświadczenia pokazują, że regeneracyjne praktyki mogą sekwencjonować od kilku do kilkunastu ton CO2 na hektar rocznie, ale te liczby mogą być wyższe lub niższe w zależności od warunków. Ilość sekwestrowanego węgla zależy od wielu czynników, takich jak rodzaju gleby, lokalnego klimatu, wybranych praktyk i ich efektywności. Zysk z regeneracji może obejmować nie tylko możliwe certyfikaty węglowe, ale także oszczędności związane z mniejszym stosowaniem nawozów i pestycydów, wyższą jakością i potencjalnie lepszą ceną sprzedaży produktów, a także korzyściami długoterminowymi dla gleby i ekosystemu. Zielone obligacje i inne innowacyjne instrumenty finansowe Finansowanie rolnictwa regeneracyjnego może przyjmować różne formy poza ekoschematami Unii Europejskiej i możliwością zdobycia certyfikatów węglowych. Oto kilka innych sposobów: 1. Dotacje i subwencje rządowe: Oprócz ekoschematów, rządy poszczególnych krajów mogą oferować dodatkowe dotacje i subwencje na rozwój praktyk rolnictwa regeneracyjnego. 2. Programy Rozwoju Obszarów Wiejskich8: Programy te, często finansowane zarówno przez rządy krajowe, jak i unijne fundusze, mogą obejmować wsparcie dla rolnictwa regeneracyjnego jako część szerszego celu poprawy zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Na przykład Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oferuje fundusze na działania związane z ochroną środowiska, innowacjami w rolnictwie i rozwijaniem lokalnych społeczności wiejskich. 3. Fundusze prywatne i inwestycje: Inwestycje od prywatnych funduszy inwestycyjnych lub aniołów biznesu, którzy interesują się zrównoważonym rozwojem i ekologią, mogą być źródłem finansowania. Istnieją fundusze specjalizujące się w inwestycjach w zrównoważone praktyki rolnicze. 8 https://www.gov.pl/web/rolnictwo/plan-strategiczny-dla-wspolnej-polityki-rolnej-na-lata-2023-27 7 https://ember-climate.org/data/data-tools/carbon-price-viewer/ 11
13. 4. Crowdfunding i finansowanie społecznościowe: Platformy crowdfundingowe mogą umożliwiać rolnikom pozyskiwanie funduszy bezpośrednio od konsumentów i entuzjastów zrównoważonego rolnictwa, którzy chcą wspierać praktyki regeneracyjne. 5. Kredyty preferencyjne i programy kredytowe9: Instytucje finansowe, w tym banki rozwoju, mogą oferować specjalne warunki kredytowania dla rolników praktykujących metody rolnictwa regeneracyjnego. Na przykład Heavyfinanace ma w swojej oferciei “Zielone pożyczki” z oprocentowaniem 0% rocznie, aby przejść na zrównoważone rolnictwo lub je rozszerzyć. 6. Partnerskie programy z przemysłem: Współpraca z firmami z sektora spożywczego i rolniczego, które mogą być zainteresowane wspieraniem rolnictwa regeneracyjnego w ramach swojej strategii zrównoważonego rozwoju. 7. Granty i fundusze badawcze: Organizacje naukowe i badawcze mogą oferować granty na rozwój i wdrażanie innowacyjnych praktyk w rolnictwie regeneracyjnym. 8. Zielone Obligacje i inne instrumenty finansowe: Wydawanie zielonych obligacji lub innych instrumentów finansowych związanych ze zrównoważonym rozwojem, które mogą być atrakcyjne dla inwestorów zainteresowanych ekologią. Dotacje rządowe i fundusze unijne odgrywają kluczową rolę w promowaniu rolnictwa regeneracyjnego. Niestety jak czytamy “Obecny poziom inwestycji nie jest wystarczający, by zmienić świat na bardziej zrównoważony, rozwijający się w bardziej stabilny społecznie, środowiskowo i klimatycznie sposób. (...) Zatem nie wystarczą jedynie pieniądze publiczne. Wypełnianie celów i zobowiązań klimatycznych nie może odbyć się bez dalszej interwencji regulacyjnej i nadzorczej i innowacji w sektorze finansowym oraz mobilizowania kapitału prywatnego.“10 Inicjatywy prywatne i partnerstwa publiczno-prywatne stają się coraz ważniejsze w finansowaniu rolnictwa regeneracyjnego. Firmy prywatne, fundacje i inne organizacje niefinansowe często inwestują w projekty rolnictwa regeneracyjnego jako część swoich działań na rzecz zrównoważonego rozwoju uwzględniającego aspekty środowiskowe, społeczne i zarządzania (ESG). Takie partnerstwa mogą obejmować finansowanie badań nad innowacyjnymi metodami rolniczymi, wsparcie dla start-upów rolniczych, a także tworzenie inicjatyw edukacyjnych i programów rozwojowych dla rolników. Przykłady obejmują partnerstwa między dużymi korporacjami (Pepsi11, Uniliver12, Nestle13) a lokalnymi gospodarstwami rolnymi, mające na celu rozwój zrównoważonych łańcuchów dostaw . 13 https://odpowiedzialnybiznes.pl/aktualno%C5%9Bci/nestle-wspiera-regeneracyjne-systemy-zywnosci owe/ 12 https://www.chemiaibiznes.com.pl/artykuly/unilever-prezentuje-wyniki-pionierskich-projektow-wdrazaja cych-rolnictwo-regeneracyjne 11 https://firma.rp.pl/innowacje/art17063651-rolnictwo-regeneracyjne-odpowiedzia-pepsico-na-aktualne-z agrozenia-dla-swiatowego-systemu-zywnosciowego 10 https://www.efcongress.com/wp-content/uploads/2020/10/Zielone-obligacje-w-Polsce_ebook.pdf 9 https://heavyfinance.com/pl/ 12
14. Różnorodność dostępnych źródeł finansowania jest kluczowa dla rozwoju rolnictwa regeneracyjnego. Od tradycyjnych dotacji rządowych i funduszy unijnych, poprzez inicjatywy prywatne i publiczno-prywatne, aż po innowacyjne instrumenty finansowe - każde z tych źródeł oferuje unikalne możliwości wsparcia dla rolników dążących do zrównoważonego rozwoju. Te zróżnicowane opcje finansowania nie tylko pomagają rolnikom w przejściu na praktyki regeneracyjne, ale także przyczyniają się do długoterminowej rentowności i zrównoważonego rozwoju w rolnictwie. Wnioski i perspektywy przyszłościowe Praca ta pokazuje, że rolnictwo regeneracyjne nie jest jedynie trendem, ale koniecznością dla przyszłego zrównoważonego rozwoju rolnictwa europejskiego. Integracja rolnictwa regeneracyjnego z obecnymi politykami i systemami finansowania ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju, zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego oraz ochrony środowiska. W obliczu zmieniającego się świata i coraz bardziej wymagających wyzwań środowiskowych, rolnictwo regeneracyjne stanowi obiecującą ścieżkę dla przyszłości rolnictwa w Europie i Polsce. Przez połączenie innowacyjnych praktyk rolniczych z odpowiednim wsparciem finansowym i politycznym, możemy zbudować bardziej zrównoważony i odporny system rolniczy, który służy zarówno naszym społecznościom, jak i planecie. Słowa kluczowe • Rolnicgwo zrównoważone • Rolnictwo regeneracyjne • Unia Europejska • Dopłaty • Płatności w ramach ekoschematów • Ekoschematy • Certyfikaty węglowe • Zielone obligacje 13