Λογοτεχνικά Γένη: Δράμα

Τι είναι το δράμα; Πως σχετίζεται με το θέατρο; Γιατί η επιστήμη της Λογοτεχνίας ασχολείται με αυτό; Πως αλλάζει μέσα στον χρόνο;

Transcript

1. Λογοτεχνικά Γένη: Δράμα ΕΥΓΕΝΙΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΤΜΗΜΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ, ΕΚΠΑ
2. Τι είναι το Δράμα; • Το Δράμα είναι ένα από τα 3 λογοτεχνικά γένη. • Στην Ποιητική του Αριστοτέλη, το Δράμα παρουσιάζεται ως η ύψιστη λογοτεχνική μορφή και πάνω σε αυτή δημιούργησε και ανέπτυξε τη θεωρία του περί Μιμήσεως. • Η μεγαλύτερη διαφορά ανάμεσα στο Δράμα και τα άλλα δύο λογοτεχνικά γένη είναι το γεγονός ότι τα δραματικά λογοτεχνικά κείμενα έχουν ως απώτερο σκοπό τους την παράστασή τους στη θεατρική σκηνή.
3. Το Δράμα μέσα στον Χρόνο: Αρχαιότητα • Και τα τρία είδη δράματος ( τραγωδία, κωμωδία, σατυρικό δράμα) σχετίζονται στενά με τα λατρευτικά και λαϊκά δρώμενα. • Η μορφή της Τραγωδίας: πρόλογος, πάροδος (άσμα χορού κατά την είσοδο), επεισόδια, στάσιμα, έξοδος. Κόμμοι ( όταν ένα πρόσωπο θρηνεί, αν θρηνεί μόνο του, μονωδία, αν όχι διωδία κλπ.) • Μεγάλοι αρχαίοι Έλληνες Κλασικοί: Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης και Αριστοφάνης *Κωμωδία. • Το είδος της Νέας Αττικής Κωμωδίας εγκαινιάζει ο Μέανδρος. • Στη Ρώμη πρωταγωνιστούν με τα δραματικά τους έργα ο Πλαύτος και ο Τερέντιος.
4. Το Δράμα μέσα στον χρόνο: Μεσαίωνας • Τα κλασικά θεατρικά έργα εξαφανίζονται από τη θεατρική σκηνή. • Τα θεατρικά έργα αποκτούν θρησκευτικό χαρακτήρα. • Τόσο η αισθητική όσο και το περιεχόμενο των έργων αυτών δεν είναι ελεύθερο αλλά υπηρετεί τους σκοπούς και υπακούει στους κανόνες της Θρησκείας. • Τον 16ο αιώνα στην Ιταλία αναπτύσσεται το λαϊκό θέατρο με επιρροές από τη καρναβαλική κουλτούρα, με αυτοσχέδιους μίμους και με ένα συγκεκριμένο σενάριο όπως και η μίμηση της ρωμαϊκής κωμωδίας.
5. Το Δράμα μέσα στον χρόνο: Νεότερη εποχή • Εμφάνιση πολλών και διαφορετικών ειδών Δράματος, γεγονός που δυσκόλεψε τους επιστήμονες της λογοτεχνίας περισσότερο από κάθε άλλη φορά να κατατάξουν λογοτεχνικά κείμενα σε είδη. • Ελισαβετιανό θέατρο: Σέξπιρ, Μάρλοου κλπ. • Ευρωπαϊκός κλασικισμός: Μολιέρος, Ρασίν κλπ. Ανάπλαση αρχαίων ελληνικών δραμάτων. Κάποιοι δραματικοί του ευρωπαϊκού κλασικισμού προσαρμόζουν τα αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά δράματα στη δική τους κοινωνική πραγματικότητα. • Αστικό θέατρο: Τσέχοφ, Ίψεν κλπ. Πλοκή εμπνευσμένη από τη τότε καθημερινή ζωή, οι ήρωες απλοί άνθρωποι που αντιπροσωπεύουν την θέση τους στη κοινωνία. • Θέατρο του Μεσοπολέμου: Brückner, Brecht, Πιραντέλο κλπ: Τραγικό και λυρικό ταυτόχρονα θέατρο, σχετικότητα της αλήθειας, ψυχανάλυση.
6. Δράμα και Θέατρο • Το Θέατρο αποτελεί ξεχωριστή τέχνη και παρουσιάζεται πολυπλοκότερο από τη λογοτεχνία καθώς συμπεριλαμβάνει μέσα του τη παράσταση σκηνών που δεν αφορούν λόγο αλλά κίνηση (χορός, παντομίμα, μπαλέτο κλπ.). • Θεωρία των τεχνών του Lessing: 1. Τέχνες του Χρόνου: τα γεγονότα διαδέχονται το ένα το άλλο: Λογοτεχνία, Ποίηση, Χορός, Μουσική. 2. Τέχνες του Χώρου: τα γεγονότα αποτελούν μια παράταξη στον χώρο: Εικαστικές τέχνες. • Το θέατρο ανήκει στις μεικτές τέχνες. Ενώ το δράμα στις τέχνες του Χρόνου.
7. Το θέαμα στο Θέατρο • Το Δράμα είναι αντικείμενο μελέτης της επιστήμης της λογοτεχνίας και όχι της θεατρολογίας:  Υπάρχουν δράματα που γράφτηκαν για ανάγνωση και όχι για παράσταση σε θεατρική σκηνή.  Κάθε λογοτεχνικό κείμενο μπορεί να δραματοποιηθεί.  Το κείμενο είναι πάντα εκεί ακόμα και μετά τη παράσταση. Η κάθε παράσταση είναι μοναδική.  Η θεατρολογία ασχολείται με το έργο στην ολότητά του ( Gesamtkunstwerk).
8. Χαρακτηριστικά του Θεάτρου • Λόγος: Λόγος των προσώπων. Ο λόγος που χρησιμοποιείται σε όλη την έκταση του δράματος γράφεται από τον συγγραφέα. Συνήθως οι διάλογοι είναι γραμμένοι σε ενεστώτα και προστατική έγκλιση. Υπάρχει συνεχή εναλλαγή ανάμεσα στο «εγώ» και το «εσύ», διάλογοι και αλλαγές στα επίπεδα. • Στο θέατρο κυριαρχούν εξωγλωσσικά στοιχεία. • Θα λέγαμε πως τα παρακάτω στοιχεία συμβάλλουν στο στήσιμο ενός θεατρικού έργου:  Λόγος  Πρόσωπα  Μουσική  Σκηνοθεσία  Υπόθεση  Διάνοια (ιδέες)
9. Οι ήρωες • Στην αρχαιότητα υπήρχαν δυο κατηγορίες χαρακτήρων: Οι σπουδαίοι και οι Φαύλοι ( Αριστοτέλης). • Όλες οι Ποιητικές μέχρι τον Κλασικισμό, στηριγμένες στη ποιητική του Αριστοτέλη και του Οράτιου, πρέσβευαν τη θεωρία του Ständelklausel* ρήτρα των κοινωνικών τάξεων: Πρόσωπα που ανήκαν σε ανώτερα κοινωνικά στρώματα και τα αντιπροσώπευαν, μπορούσαν να γίνουν ήρωες των τραγωδιών. Πρόσωπα κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, ήταν ικανά να γίνουν ήρωες και πρωταγωνιστές αυστηρά και μόνο των κωμωδιών. • Ο πρώτος που καταρρίπτει τον κανόνα αυτό είναι ο Lessing.
10. Θεωρίες Θεάτρου • Θεωρία της Μίμησης. • Νατουραλιστικό Θέατρο. • Θεωρία της Αποστασιοποίησης* επικό θέατρο του Μπρέχτ. • Στόχος του Επικού Θεάτρου του Μπρέχτ είναι η Verfremdung* αποστασιοποίηση και η μη συναισθηματική ταύτιση * keine Empathie, keine Einfühlung. • Πως επιτυγχάνεται αυτό;  Ύπαρξη αφηγητή  Όχι δομημένη άρθρωση  Δεν υπάρχουν οι 3 ενότητες του δράματος ( χώρος, χρόνος, πλοκή, Αριστοτέλης).  Μοντάζ  Παρεμβολή τραγουδιών, σχολίων του συγγραφέα κλπ.  Ανοιχτό τέλος  Αποστροφή από το κοινό
11. Βιβλιογραφικές αναφορές Αλεξίου Βασίλης, Παιδαγωγικό Τμήμα Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, ΑΠΘ. Σημειώσεις στο μάθημα «Θεωρία Λογοτεχνίας και διδακτική πράξη». Καρακάση Κατερίνα, Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΕΚΠΑ. Σημειώσεις στο μάθημα « Λογοτεχνία του 18ου αιώνα». Deutsche Literaturgeschichte. Von den Anfängen bis zur Gegenwart. Εκδόσεις J.B Metzler, 2016.