Akira Kurosawa i złote ery japońskiego kina

Transcript

1. Akademia Kina Światowego Dawid Głownia (dawid.glownia@gmail.com) Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UWr Akira Kurosawa i złote ery japońskiego kina
2. Fundamentalne pytanie Czy twórczość Akiry Kurosawy i jego pozycję w japońskim przemyśle filmowym można omówić podczas jednego wykładu?
3. Fundamentalne pytanie Czy twórczość Akiry Kurosawy i jego pozycję w japońskim przemyśle filmowym można omówić podczas jednego wykładu? LOL
4. Struktura prelekcji Akira Kurosawa (1910-1998)  Rashomon i odkrycie japońskiego kina na Zachodzie.  Japoński przemysł filmowy do końca II wojny światowej.  Wojenne filmy Akiry Kurosawy.  Lata 50. XX wieku jako „złota era” japońskiego kina.  Powojenne filmy Akiry Kurosawy.  Rashomon – dzieło wyjątkowe na tle japońskich produkcji historycznych.  Samurajskie filmy Akiry Kurosawy.
5. Myśl przewodnia Choć Akira Kurosawa był niewątpliwie filmowcem wybitnym, nie funkcjonował w próżni, a na jego filmy znaczący wpływ wywierała czynniki historyczne oraz warunki panujące w japońskiej branży filmowej. Kurosawa z aktorami na fotografii promocyjnej z planu Rashomona.
6. Część 1 Rashomon i odkrycie japońskiego kina na Zachodzie
7. Odkrycie japońskiego kina na Zachodzie w latach 50. XX wieku Rashomon (Rashōmon) 1950, Akira Kurosawa Amerykańska i europejska widownia odkryła kinematografię Japonii dopiero w latach 50. XX wieku pod wpływem pasma sukcesów japońskich filmów na międzynarodowych imprezach filmowych, zainicjowanego przez Rashomona. Konsensus wśród badaczy kina Japonii:
8. Odkrycie japońskiego kina na Zachodzie w latach 50. XX wieku Rashomon (Rashōmon) 1950, Akira Kurosawa Roger Manvell, The Film and the Public, 1955. Arthur Knight, The Liveliest Art: A Panoramic History of the Movies, 1957. Do czasu zdobycia przez Rashomon Akiry Kurosawy głównej nagrody na Festiwal Filmowym w Wenecji w 1951 roku, powszechnie zakładało się, że przemysł filmowy w Japonii – tak, jak studia filmowe w Indiach czy Egipcie – produkował dużą liczbę filmów o wątpliwej wartości artystycznej i interesujących tylko dla lokalnej widowni. Rashomon otworzył nasze oczy na walory artystyczne japońskiego kina.
9. Dekada sukcesów Japonii na międzynarodowych imprezach filmowych Rashomon (Rashōmon) 1950, Akira Kurosawa MFF w Wenecji (1951) Złoty Lew Oscar (1952) dla filmu nieanglojęzycznego Brama piekieł (Jigokumon) 1953, Teinosuke Kinugasa MFF w Cannes (1954) Złota Palma Oscar (1955) dla filmu nieanglojęzycznego Opowieści księżycowe (Ugetsu monogatari) 1953, Kenji Mizoguchi MFF w Wenecji (1953) Srebrny Lew
10. Dekada sukcesów Japonii na międzynarodowych imprezach filmowych Siedmiu samurajów (Shichinin no samurai) 1954, Akira Kurosawa Zarządca Sansho (Sanshō dayū) 1954, Kenji Mizoguchi MFF w Wenecji (1954) Srebrny Lew MFF w Wenecji (1954) Srebrny Lew Oscar (1954) dla filmu nieanglojęzycznego Samuraj (Musashi Miyamoto) 1954, Hiroshi Inagaki
11. Dekada sukcesów Japonii na międzynarodowych imprezach filmowych Dwadzieścia cztery źrenice (Nijūshi no hitomi) 1954, Keisuke Kinoshita Złoty Glob (1955) dla filmu nieanglojęzycznego Oscar (1958) dla filmu nieanglojęzycznego Ryksiarz (Muhōmatsu no isshō) 1958, Hiroshi Inagaki Ukryta forteca (Kakushi-toride no san-akunin) 1958, Akira Kurosawa MFF w Berlinie (1959) Srebrny Niedźwiedź za reżyserię
12. Pierwsza anglojęzyczna książka o kinie Japonii Zainteresowanie kinem Japonii ze strony kształtującego się filmoznawstwa. Donald Richie (1924–2013) (1959)
13. Naśladownictwo najwyższą formą pochwały? Za garść dolarów (Per un pugno di dollari) 1964, Sergio Leone Straż przyboczna (Yōjinbō) 1960, Akira Kurosawa Rashomon (Rashōmon) 1950, Akira Kurosawa Siedmiu samurajów (Shichinin no samurai) 1954, Akira Kurosawa Siedmiu wspaniałych (Magnificent Seven) 1960, John Sturges Prawda przeciw prawdzie (Outrage) 1964, Martin Ritt
14. Wyświetlanie japońskich filmów na Zachodzie w do 1951 roku Wyświetlanie japońskich filmów w oryginalnej wersji językowej w kinach przeznaczonych dla japońskich społeczności imigranckich. Fuji-kan w Los Angeles, lata 30. XX wieku. Bankoku-za w Los Angeles, 1910.
15. Wyświetlanie japońskich filmów na Zachodzie w do 1951 roku „Moving Picture News” 19.09.1916. Rzadkie przypadki wyświetlania japońskich filmów zachodniej widowni. „Film Daily” 24.03.1929.
16. Wyświetlanie japońskich filmów na Zachodzie w do 1951 roku Rzadkie przypadki wyświetlania japońskich filmów zachodniej widowni. „ABC” 28.03.1931. „Głos Poranny” 26.05.1931.
17. Skojarzenie japońskiego kina z kinem historycznym… Masaichi Nagata (1925-1980) Amerykanie kręcili filmy akcji, Francja miała opowieści miłosne, a Włochy realizm. Postanowiłem więc podejść rynek światowy za pomocą powabu japońskiej tematyki historycznej. Dla ludzi Zachodu stara Japonia jest bardziej egzotyczna, niż Japonia zwesternizowana. Filozofia eksportowa Daiei: „Newsweek”, 11.10.1955.
18. … i twórczości Akiry Kurosawy z kinem historycznym Akira Kurosawa i Toshirō Mifune na planie Siedmiu samurajów. Co było (jest?) dla Kurosawy krzywdzące.
19. Rashomon – film, który zaczął to wszystko… przypadkiem Film niereprezentatywny dla japońskiej branży filmowej i ówczesnego dorobu Kurosawy. Giuliana Stramigioli (1914–1988)
20. Rashomon – film, który zaczął to wszystko… przypadkiem Giuliana Stramigioli (1914–1988) Film niereprezentatywny dla japońskiej branży filmowej i ówczesnego dorobu Kurosawy.  Studia japonistyczne na Uniwersytecie Rzymskim i Uniwersytecie w Kioto.  W 1948 roku zakłada firmę Italiafilm, zajmującą się importem włoskich filmów do Japonii.  W 1951 roku Japońskie Stowarzyszenie Producentów Filmowych zwraca się do niej z prośbą o wybór filmu na festiwal filmowy w Wenecji.  Stramigioli wybiera Rashomona, który uznała za jednocześnie „wyjątkowy” i „typowo japoński”.  Stowarzyszenie niechętnie na to przystaje, uznając że lepszym wyborem byłby film współczesny, ukazujący nowoczesną, demokratyczną Japonię.  Kurosawa twierdzi, że o wysłaniu filmu na konkurs dowiedział się dopiero, gdy żona przekazała mu wiadomość o zdobyciu przez niego Złotego Lwa.
21. Część 2 Japoński przemysł filmowy do końca II wojny światowej.
22. Początki produkcji filmowej w Japonii Komercyjne filmy przeznaczone do wyświetlania na rynku krajowym realizuje się Japonii od 1898 roku – początkowo mała skala produkcji. Oglądanie jesiennych liście klonu (Momijigari), 1899, Tsunekichi Shibata
23. Stopniowa profesjonalizacja branży filmowej Na przełomie pierwszej i drugiej dekady XX wieku rozpoczyna się proces profesjonalizacji branży filmowej – budowa studiów filmowych, rozwój sieci kinoteatrów, szkolenie personelu technicznego i aktorów filmowych. Studio Hokkedō wytwórni Nikkatsu w 1915 roku.
24. Druga dekada XX wieku: umasowienie produkcji filmowej Duża skala produkcji filmowej nie musi przekładać się na jakość realizowanych filmów. Skala produkcji filmowej w Japonii: 1908 ok. 50-80 1909 ok. 140 1910 ok. 300 1911 ok. 400 1912 ok. 400 1924 ok. 900 1934 ok. 400 1940 ok. 500 „Kino dla Wszystkich”, 19.03.1935.
25. Podział japońskiej produkcji filmowej na dwa meta-gatunki jidai-geki „dramat z epoki” kino historyczne akcja przed 1868 rokiem gendai-geki „dramat współczesny” kino współczesne akcja po 1868 roku Na najbardziej ogólnym poziomie całość japońskiej produkcji filmowej dzieli się na:
26. Konsekwencja dwubiegunowej produkcji: dwa przemysły filmowe Tsumasaburō Bandō (1901-1953) Denjirō Ōkōchi (1898-1962) Daleko posunięta specjalizacja w japońskim przemyśle filmowym wynikająca z podziału produkcji na filmy współczesne i historyczne. Aktorzy, reżyserzy i scenarzyści specjalizujący się w jidai-geki lub gendai-geki. Geograficzny podział produkcji – jidai-geki w Kioto, gendai-geki w Tokio. Masahiro Makino (1908-1993) Hiroshi Inagaki (1905-1980) Reżyserzy: Aktorzy:
27. Akira Kurosawa – twórca kina historycznego? Przed Rashomonem Kurosawa zrealizował tylko jeden film jidai-geki. 19 gendai-geki 1 film nieklasyfikowalny 11 jidai-geki Sny (Yume, 1990) Siedmiu samurajów (Shichinin no samurai) Pijany anioł (Yoidore tenshi)
28. Złota era czy złote ery japońskiego kina? W historiografii japońskiego kina lata 30. XX wieku bywają określane jako „pierwsza złota era japońskiego kina”. W pełni wykształcony system studyjny. Scena główna studia P.C.L. (Tōhō), 1937 rok. Wyjście do studia Ōfuna wytwórni Shōchiku, 1937 rok.
29. Złota era czy złote ery japońskiego kina? W historiografii japońskiego kina lata 30. XX wieku bywają określane jako „pierwsza złota era japońskiego kina”. Przyciągające widownię gwiazdy i rzetelni aktorzy (system kontraktowy). Kazuo Hasegawa (1908-1984) Takako Irie (1911-1995) Kinuyo Tanaka (1909-1977) Denjirō Ōkōchi (1898-1962)
30. Złota era czy złote ery japońskiego kina? W historiografii japońskiego kina lata 30. XX wieku bywają określane jako „pierwsza złota era japońskiego kina”. Dojrzałe filmy twórców uznawanych za mistrzów kina klasycznego. Mikio Naruse (1905-1969) Yasujirō Ozu (1903-1963) Kenji Mizoguchi (1898-1956) Sadao Yamanaka (1909-1938)
31. Akira Kurosawa – dzieciństwo i młodość Akira Kurosawa, ok. 1913.  Urodzony 23 marca 1910 roku w Tokio.  Ojciec Kurosawy był dyrektorem szkoły średniej przy Instytucie Wychowania Fizycznego Cesarskiej Armii Japonii.  Potomek samurajskiej rodziny o rodowodzie sięgającym końca XII wieku.  Ojciec cenił film jako narzędzie edukacyjne i zezwalał Kurosawie na chodzenie do kina od najmłodszych lat (co nie było powszechne).  Kurosawa zakończył edukację na szkole średniej, co w latach 30. XX wieku było rzadkością wśród osób zatrudnianych przez wytwórnie filmowe na stanowisku asystenta reżysera.
32. Wpływ starszego brata na Kurosawę Heigo i Akira Kurosawa, ok. 1913.  Heigo Kurosawa (1906-1933) pracował w branży filmowej – początkowo jako autor tekstów do programów filmowych, później jako benshi (narrator objaśniający i komentujący film w trakcie projekcji).  Brat popełnił samobójstwo, do czego przyczynił się zanik instytucji benshi w momencie przejścia japońskiej branży filmowej na filmy dźwiękowe.  Brat rozbudził w Kurosawie zainteresowanie kinem i zamiłowanie do literatury rosyjskiej. W kwestii filmu i literatury wiele zawdzięczam swemu bratu. Starałem się obejrzeć każdy film, jaki polecał. Już w szkole podstawowej chodziłem do kin do Asakusy, by obejrzeć filmy, o których mówił, że są dobre. Akira Kurosawa
33. Kurosawa – malarz Akira Kurosawa ok. 1930 roku. Akira Kurosawa  Poza literaturą i filmem Kurosawa w młodości interesuje się malarstwem.  W 1927 roku rozpoczyna naukę w Szkole Zachodniego Malarstwa Doshusha.  W 1929 roku wstępuje do Japońskiej Ligii Sztuki Proletariackiej. Kilka lat po ukończeniu szkoły średniej wstąpiliśmy do Japońskiej Ligii Sztuki Proletariackiej. On był w sekcji sztuk plastycznych. Ja – literatury. Zapisaliśmy się tam nie dlatego, żebyśmy byli zakochani w marksizmie, ale dlatego, że to, co działo się wokół nas, budziło sprzeciw, a ponadto w tej grupie mogliśmy zapoznać się z nowymi prądami w literaturze i sztuce. Stopniowo nabierałem coraz większych wątpliwości odnośnie do tego ruchu i w końcu straciłem zamiłowanie do malarstwa. Keinosuke Uegusa
34. Kurosawa – malarz: Sobowtór (Kagemusha, 1980)
35. Kurosawa – malarz: Chaos (Ran, 1983)
36. Kurosawa – malarz: Sny (Yume, 1990)
37. Początek kariery filmowej Kurosawy W 1936 roku Kurosawa wstępuje do wytwórni P.C.L., która w tym samym roku przekształca się w Tōhō. Przypadkiem zobaczyłem w gazecie ogłoszenie o poszukiwaniu kandydatów na stanowisko asystenta reżysera w P.C.L.. W tamtym czasie, choć lubiłem filmy i często na nie chodziłem, nie żywiłem pragnienia, by pracować w branży filmowej. Wiedziałem jednak, że nie mogę już polegać na rodzicach, lecz muszę sam się utrzymać, a praca w filmie wydawała się na to dobrym sposobem. Akira Kurosawa
38. Klasyczny model pracy w japońskich wytwórniach Trzeci asystent reżysera Drugi asystent reżysera Pierwszy asystent reżysera Debiut reżyserski Emerytura
39. Klasyczny model pracy w japońskich wytwórniach Trzeci asystent reżysera Drugi asystent reżysera Pierwszy asystent reżysera Debiut reżyserski Emerytura 1936: Trzeci asystent reżysera 1938: Pierwszy asystent reżysera 1941: Reżyser drugiej jednostki 1943: Debiut reżyserski
40. System mistrzowsko-uczniowski w japońskich wytwórniach Kajirō Yamamoto (1902-1977) Ishirō Honda (1911-1993)
41. System mistrzowsko-uczniowski w japońskich wytwórniach Ishirō Honda (1911-1993) Godzilla (Gojira) 1954 Kajirō Yamamoto (1902-1977)
42. System mistrzowsko-uczniowski w japońskich wytwórniach Ishirō Honda (1911-1993) Godzilla (Gojira) 1954 Sny (Yume) 1990 Kajirō Yamamoto (1902-1977)
43. Wojna na Pacyfiku (1937-1945) – ciężkie czasy dla branży filmowej System cenzury jako filmowej troskliwa matka dbająca o rozwój japońskiego kina. Prawo filmowe w obrazkach (Eiga-hō no etoki, 1939). Japońskie władze przejmują niemal pełną kontrolę nad branżą filmową. 1937: Seria zaleceń w zakresie pożądanych i zakazanych tematów filmowych. 1939: Wprowadzenie Prawa filmowego (cenzura preprodukcyjna i postprodukcyjna). 1941: Konsolidacja branży filmowej (trzy wytwórnie) i ograniczenie produkcji.
44. Wojna na Pacyfiku (1937-1945) – ciężkie czasy dla branży filmowej Skala produkcji filmowej w Japonii: 1908 ok. 50-80 1909 ok. 140 1910 ok. 300 1911 ok. 400 1924 ok. 900 1934 ok. 400 1940 ok. 500 1942 ok. 100 1944 ok. 50 1945 ok. 25
45. Część 3 Wojenne filmy Akiry Kurosawy
46. Quasi-debiut reżyserski: Koń Koń Uma 1941 reż. Kajirō Yamamoto
47. Quasi-debiut reżyserski: Koń Kurosawa formalnie piastował stanowisko reżysera drugiej jednostki i odpowiadał za montaż, wniósł jednak wkład w scenariusz i reżyserię. Młoda dziewczyna z ubogiej wiejskiej rodziny wychowuje konia od źrebięctwa, a gdy ten dorasta z bólem sprzedaje go na aukcji wojskowej, by spłacić długi rodziny. Na pomysł filmu wpadł Yama-san. Słuchając radia, natrafił na transmisję z aukcji koni. Wśród odgłosów aukcji usłyszał łkanie młodej dziewczyny. Akira Kurosawa
48. Quasi-debiut reżyserski: Koń Kurosawa formalnie piastował stanowisko reżysera drugiej jednostki i odpowiadał za montaż, wniósł jednak wkład w scenariusz i reżyserię.  Tendencje realistyczne (i społeczne).  Przegotowanie do zdjęć trwało kilka lat, a zdjęcia – ponad rok.  Zdjęcia realizowało czterech operatorów, każdy w innej porze roku.  Problemy z cenzurą: nakaz wycięcia sceny z rodziną bohaterki pijącą sake po sprzedaży konia (mimo jej akceptacji na etapie oceny scenariusza).
49. Debiut reżyserski: Saga o dżudo Saga o dżudo Sugata Sanshirō 1943
50. Debiut reżyserski: Saga o dżudo Pierwowzór Sanshirō Sugaty stanowił Saigō Shirō – uczeń Jigorō Kanō, twórca judo. Adaptacja powieści Tsuneo Tomity (1942) – prawa zakupione za namową Kurosawy. Nacisk na neokonfucjańskie wartości lojalności i synowskiego posłuszeństwa.
51. Debiut reżyserski: Saga o dżudo Antagonista – Gennosuke Higaki – jako zwesternizowany Japończyk. Aspekt produkcji zgodny z polityką filmową ówczesnych władz.
52. Debiut reżyserski: Saga o dżudo Na posiedzeniu komisji oceniającej film, złożonej z cenzorów i uznanych reżyserów, Yasujirō Ozu miał bronić Kurosawy słowami: „Jeśli sto punktów jest perfekcyjnym wynikiem, Saga o dżudo uzyskuje sto dwadzieścia punktów. Gratulacje, Kurosawa”. Ponownie problemy z cenzurą – film „brytyjsko-amerykański” ze scenami miłosnymi.
53. Kontynuacja debiutu reżyserskiego: Saga o dżudo 2 Saga o dżudo 2 Zoku Sugata Sanshirō 1945
54. Kontynuacja debiutu reżyserskiego: Saga o dżudo 2 Kurosawa realizuje film niechętnie na polecenie wytwórni – czynniki komercyjne. Amerykańscy marynarze pastwiący się nad Japończykami i triumf Sugaty na ringu nad amerykańskim bokserem. Film wyraźnie propagandowy – triumf Japonii nad zdegenerowanym Zachodem.
55. Kobiecy film Kurosawy: Najpiękniejsza Najpiękniejsza Ichiban utsukushiku 1944
56. Kobiecy film Kurosawy: Najpiękniejsza Film z gatunku sangyō eiga – filmu przemysłowego/produkcyjnego. Cel polityczny – propagowanie zmożonego wysiłku wojennego Kiedy zlecono mi ten projekt, postanowiłem nakręcić go w stylu pół-dokumentalnym. Akira Kurosawa  W fabryce soczewek wojskowych pada polecenie zwiększenia produkcji: dla mężczyzn o 100%, dla kobiet – o 50%.  Ochotnicze pracownice chcą zwiększyć swą produkcję nie o 1/2, lecz o 2/3.  Dziewczęta słuchają mobilizujących mów, śpiewają patriotyczne pieśni i pracują mimo wyczerpania, chorób i kontuzji.  Dzięki ogromnemu poświęceniu zwiększają produkcję o 2/3.
57. Kobiecy film Kurosawy: Najpiękniejsza Podczas prac nad filmem Kurosawa poznaje aktorkę Yōko Yaguchi, z którą żeni się w maju 1945 roku.
58. „Półkownik” Kurosawy: Ci, którzy nadepnęli tygrysowi na ogon Ci, którzy nadepnęli tygrysowi na ogon Zoku Sugata Sanshirō 1945
59. „Półkownik” Kurosawy: Ci, którzy nadepnęli tygrysowi na ogon Ken'ichi Enomoto (Enoken) – popularny komik sceniczny i filmowy (filmy Kajirō Yamamoto). Projekt niskobudżetowy (kameralny, jeden plan) i pozornie bezpieczny – adaptacja sztuki kabuki bazującej na sztuce teatru nō. Problem z japońską cenzurą: oskarżenie o szydzenie z klasyki japońskiego teatru. Film ukończony we wrześniu 1945 roku, trafił na ekrany dopiero w 1952 roku.
60. Kurosawa o japońskich cenzorach okresu wojennego Samo myślenie o nich i przypominanie sobie tego wszystkiego sprawia, że drżę ze złości. Pozostała we mnie tak głęboka nienawiść do nich. Pod koniec wojny zawarliśmy z niektórymi przyjaciółmi pakt. Ślubowaliśmy, że jeśli dojdzie do Honorowej Śmierci Stu Milionów i każdy Japończyk będzie musiał popełnić samobójstwo, spotkamy się u bram Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i zamordujemy cenzorów, zanim odbierzemy sobie życie Akira Kurosawa Nieco mniej negatywną opinie Kurosawa miał o nastawionych na zysk producentach.
61. Część 4 Lata 50. XX wieku jako „złota era” japońskiego kina.
62. Kino w czasie amerykańskiej okupacji Japonii (1945-1952) Generał Douglas MacArthur i cesarz Hirohito w 1945 roku Rozpoznanie przez władze okupacyjne istotnej roli kina w kształtowaniu powojennej Japonii. System podwójnej cenzury: Wprowadzenie własnego systemu zakazów i zaleceń obowiązującego filmowców.  cenzura preprodukcyjna (do 1950)  cenzura postprodukcyjna (do 1952) Konsekwencje dla branży filmowej:  realizacja licznych filmów rozliczeniowych i prodemokratycznych  niemal zupełny zanik filmów jidai-geki (traktowanych domyślnie jako nośnik idei militarystycznych i feudalistycznych)
63. Lata 50. XX wieku jako (druga) „złota era” japońskiego kina Stopniowe podnoszenie się branży filmowej ze zniszczeń wojennych i panujący w niej wówczas twórczy ferment prowadzą do „złotej ery japońskiego kina”. Sukcesy na międzynarodowych imprezach filmowych
64. Lata 50. XX wieku jako (druga) „złota era” japońskiego kina Wzrost poziomu produkcji filmowej. Skala produkcji filmowej w Japonii: 1940 ok. 500 1942 ok. 100 1945 ok. 25 1947 ok. 100 1950 ok. 200 1955 ok. 400 1960 ok. 550 Prawie Stopniowe podnoszenie się branży filmowej ze zniszczeń wojennych i panujący w niej wówczas twórczy ferment prowadzą do „złotej ery japońskiego kina”.
65. Lata 50. XX wieku jako (druga) „złota era” japońskiego kina Stabilny system studyjny – sześciu „majorsów”. Tōhō Daiei Shintōhō Toei Shōchiku Nikkatsu Stopniowe podnoszenie się branży filmowej ze zniszczeń wojennych i panujący w niej wówczas twórczy ferment prowadzą do „złotej ery japońskiego kina”.
66. Lata 50. XX wieku jako (druga) „złota era” japońskiego kina Wykształcenie nowych gwiazd i dojrzewanie starszych. Setsuko Hara (1920-2015) Hibari Misora (1937-1989) Toshirō Mifune (1920-1997) Tatsuya Nakadai (1932-1996) Stopniowe podnoszenie się branży filmowej ze zniszczeń wojennych i panujący w niej wówczas twórczy ferment prowadzą do „złotej ery japońskiego kina”.
67. Lata 50. XX wieku jako (druga) „złota era” japońskiego kina Dalsza aktywność starszych i pojawienie się nowych mistrzów kina. Yasujirō Ozu (1903-1963) Kenji Mizoguchi (1898-1956) Masaki Kobayashi (1916-1996) Akira Kurosawa (1910-1998) Stopniowe podnoszenie się branży filmowej ze zniszczeń wojennych i panujący w niej wówczas twórczy ferment prowadzą do „złotej ery japońskiego kina”.
68. Lata 50. XX wieku jako (druga) „złota era” japońskiego kina Rzetelni reżyserzy, których filmy finansują bardziej ekstrawaganckie projekty. Senkichi Taniguchi (1912-2007) Akira Kurosawa (1910-1998) ¥ Stopniowe podnoszenie się branży filmowej ze zniszczeń wojennych i panujący w niej wówczas twórczy ferment prowadzą do „złotej ery japońskiego kina”.
69. Lata 50. XX wieku jako (druga) „złota era” japońskiego kina 1958 rok – najlepszy (biznesowo) rok w dziejach japońskiej branży filmowej. Sprzedane bilety: 1,127,452,000 Udział filmów krajowych w kinach: 75% Udział filmów krajowych w przychodach: 76% Stopniowe podnoszenie się branży filmowej ze zniszczeń wojennych i panujący w niej wówczas twórczy ferment prowadzą do „złotej ery japońskiego kina”.
70. Część 5 Powojenne filmy Akiry Kurosawy
71. Kurosawa jako scenarzysta filmowy Wielu japońskich reżyserów pisało również scenariusze, realizowane później przez innych reżyserów – częściowo ze względu na możliwość uzyskania dodatkowych dochodów. Praktyka szczególnie częsta wśród asystentów reżyserów, zarabiających niewiele. Ślady w śniegu (Ginrei no hate) 1947, Senkichi Taniguchi Pojedynek w Zaułku Kluczników (Araki Mataemon: Kettō kagiya no tsuji) 1952, Kazuo Mori
72. Autorefleksja Kurosawy na temat jego postawy w czasie wojny Nie stawiałem żadnego oporu względem japońskiego militaryzmu. Niestety, muszę przyznać , że nie miałem odwagi opierać się mu w aktywny sposób i tylko przeczekałem ten okres, przypochlebiając się, kiedy było to konieczne, i na inny sposób unikając cenzury. Wstydzę się tego, ale muszę być ze sobą szczery. Ze względu na mą postawę nie mogę napuszać się poczuciem własnej prawości i krytykować tego, co wydarzyło podczas wojny. Wolność i demokracja ery powojennej nie były rzeczami, o które walczyłem i które zdobyłem. Zostały mi dane przez siły zewnętrzne względem mnie. Z tego względu poczułem, że muszę podejść do nich z autentycznym i pokornym pragnieniem poznania ich i uczynienia swoimi. Akira Kurosawa
73. Rozliczeniowy film prodemokratyczny: Nie żałuję swojej młodości Nie żałuję swojej młodości Waga seishun ni kuinashi 1946
74. Rozliczeniowy film prodemokratyczny: Nie żałuję swojej młodości Byłem przekonany, że bez ustanowienia „ja” jako pozytywnej wartości nie będzie ani wolności ani demokracji. W swoim pierwszym filmie okresu powojennego uczyniłem z „ja” motyw przewodni. […] Uznałem, że by mogła się narodzić nowa Japonia, również kobiety powinny mieć silniejsze „ja”, i to dlatego uczyniłem główną postacią kobietę, która osiągnęła cele, jakie przed sobą postawiła. Kurosawa nie był zbyt zadowolony z filmu ze względu na zmiany w scenariuszu wymuszone przez mający wówczas w Tōhō silną pozycję związek zawodowy. Akira Kurosawa
75. Rozliczeniowy film prodemokratyczny: Nie żałuję swojej młodości Transformacja bohaterki – z rozpieszczonej córki profesora w ciężko pracującą w polu kobietę, która zostaje na z rodziną zmarłego ukochanego w celu „pracy u podstaw”. Postawa intelektualistów z lat 30. XX wieku względem polityki władz i zjawisko tenkō.
76. Młodzi w powojennym świecie: Cudowna niedziela Cudowna niedziela Subarashiki nichiyōbi 1947
77. Młodzi w powojennym świecie: Cudowna niedziela Para zakochanych próbuje spędzić wspólnie niedzielę w Tokio, mając niewiele pieniędzy.
78. Młodzi w powojennym świecie: Cudowna niedziela Przełamanie czwartej ściany: Dyktator (Dictator) 1940, Charles Chaplin Panie i panowie, proszę o oklaski. Zechciejcie mu kibicować. Proszę. Na świecie jest tyle młodych zakochanych par. Proszę pomóżcie nam! Marzniemy podczas chłodnych zim tego świata. Kibicujcie nam. Pomóżcie nam śnić piękne sny. Proszę! Oklaski! Proszę! Proszę was wszystkich.
79. Młodzi w powojennym świecie: Cudowna niedziela … i rozbrzmiewa muzyka.
80. Toshirō Mifune – wielki aktor… z przypadku Mifune jednym tylko ruchem potrafił przekazać to, na co przeciętny aktor potrzebował trzech. Wyrażał wszystko w sposób bezpośredni i śmiały, a jego wyczucie czasu było najbardziej przenikliwym, z jakim kiedykolwiek spotkałem się u japońskiego aktora. Przy całej tej szybkości cechowała go jednak zaskakująca wrażliwość. Wielki artystyczny tandem: Mifune wystąpił w 16 z 17 filmów Kurosawy z lat 1948-1965. Toshirō Mifune (1920-1997) Pracujący w Tōhō przyjaciel repatriowanego z Chin Mifune złożył – bez jego wiedzy – jego aplikację na konkurs „nowe twarze” Tōhō z czerwca 1946 roku. Mifune wziął udział w konkursie, a jego energiczne zachowanie podczas przesłuchania skłoniło Kurosawę do poparcia dla jego aplikacji mimo niechęci komisji. Akira Kurosawa
81. Tryptyk powojenny Tōhō Daiei Pijany anioł (Yoidore tenshi) 1948, Akira Kurosawa Pojedynek w ciszy (Shizukanaru kettō) 1949, Akira Kurosawa Zbłąkany pies (Nora inu) 1949, Akira Kurosawa Shintōhō
82. Bolączki powojennej Japonii: Pijany anioł Pijany anioł Yoidore tenshi 1948
83. Bolączki powojennej Japonii: Pijany anioł Konflikt postaw i charakterów:  Sanada – lekarz-alkoholik pomagający mieszkańcom ubogiego sąsiedztwa  Matsunaga – porywczy, lecz nie bezwzględnie zły drobny jakuza z gruźlicą
84. Bolączki powojennej Japonii: Pijany anioł Symbol w formie refrenu: brudne, rozsiewające choroby, pełne komarów bajoro.
85. Bolączki powojennej Japonii: Pijany anioł Katalog bolączek powojennej Japonii: nędza i zniszczenia.
86. Bolączki powojennej Japonii: Pijany anioł Katalog bolączek powojennej Japonii: prostytucja.
87. Bolączki powojennej Japonii: Pijany anioł Katalog bolączek powojennej Japonii: hazard.
88. Bolączki powojennej Japonii: Pijany anioł Katalog bolączek powojennej Japonii: jakuza.
89. Bolączki powojennej Japonii: Pijany anioł Przynależność do jakuzy stanowi dla młodych ludzi obietnicę życia w dobrobycie.
90. Bolączki powojennej Japonii: Pijany anioł Kontrast dwóch postaci chorych na gruźlicę: jakuzy (porażka) i uczennicy (nadzieja).
91. Człowiek jako motor zmian: Piętno śmierci Piętno śmierci Yoidore tenshi 1952
92. Człowiek jako motor zmian: Piętno śmierci Podstarzały biurokrata Watanabe odkrywa, że jest chory na raka i pozostał mu niespełna rok życia, po czym postanawia choć raz w życiu zrobić coś znaczącego.
93. Człowiek jako motor zmian: Piętno śmierci Przeforsowanie petycji o oczyszczeniu bajora i przekształceniu terenu w plac zabaw. Czyn (nie)spektakularny:
94. Człowiek jako motor zmian: Piętno śmierci Współpracownicy bohatera deklarują, że pójdą jego śladem… lecz tego nie czynią. Jedna z możliwych interpretacji filmu: Świat staje się lepszy dzięki sumie dobra wnoszonego do niego przez jednostki.
95. Część 6 Rashomon – dzieło wyjątkowe na tle japońskich produkcji historycznych.
96. Wyjątkowość Rashomona na tle kina jidai-geki: epoka Akcja przeważającej większości produkcji jidai-geki rozgrywa się w epokach Edo i Sengoku – filmy osadzone w innych czasach to margines produkcji. Heian (794-1185) Sengoku (1467-1603) Edo (1603-1868) Rashomon (Rashōmon) 1950, Akira Kurosawa Siedmiu samurajów (Shichinin no samurai) 1954, Akira Kurosawa Sanjuro – samuraj znikąd (Tsubaki Sanjūrō) 1962, Akira Kurosawa
97. Wyjątkowość Rashomona na tle kina jidai-geki: gatunkowość i tematyka Twórcy jidai-geki z reguły operowali w ramach dość ściśle skodyfikowanych gatunków i sięgali po dobrze zakorzenione w japońskim kinie historycznym motywy i tematy – Rashomona natomiast trudno zaklasyfikować gatunkowo. historia 47 roninów mistrzowie miecza yakuza eiga Wspomnienie matki (Mabuta no haha) 1962, Tai Katō Samuraj (Musashi Miyamoto) 1954, Hiroshi Inagaki 47 wiernych samurajów (Chūshingura) 1962, Hiroshi Inagaki
98. Oryginalna struktura i niejasny status ontologiczny ukazanych wydarzeń Cztery wersje tego samego wydarzenia (niewiarygodni narratorzy):
99. Pierwowzory literackie Rashomona Ryūnosuke Akutagawa (1892-1927)  Rashōmon (1915)  W gąszczu (1922) Reklama niesponsorowana
100. Mit i prawda w popularnych narracjach na temat Rashomona Mit: Rashomon doceniono na Zachodzie, a w Japonii był porażką finansową. Donald Richie, Joseph L. Anderson, Japanese Film: Art and Industry, 1959 Wbrew kuriozalnemu mitowi, który najwyraźniej spontanicznie ukształtował się na Zachodzie, Rashomon od samego początku był sukcesem komercyjnym w Japonii. […] Mimo jego intelektualnego charakteru film osiągnął bardzo duże przychody w kinach na terenie całego kraju. Koszty jego produkcji zwróciły się na długo przed tym, jak zdobył nagrodę w Wenecji w 1951 roku. Menadżerowie kin uznali go za ósmy najbardziej dochodowy film 1950 roku, a w świetle corocznego raportu Daiei był on czwartym najbardziej dochodowym z 54 wyprodukowanych przez wytwórnię w tym roku filmów. Fakt: część japońskiej widowni miała trudność ze zrozumieniem filmu. W niektórych kinach film poprzedzano prelekcją wyjaśniającą w stylu benshi.
101. Struktura filmu w stosunku do pierwowzorów literackich Rashōmon (1915) Kurosawa W gąszczu (1922) Kurosawa Trzy narracje Narracja drwala Klamra i komentarz Finał
102. Uniwersalne i skonkretyzowane odczytanie Rashomona Brama Rashōmon – powojenna Japonia. Interpretacje wojny i samousprawiedliwienia. Ludzie nie potrafią być szczerzy sami z sobą o samych sobie. Nie potrafią mówić o sobie bez upiększania. Scenariusz portretuje takich ludzi – rodzaj ludzi, którzy nie potrafią przeżyć bez kłamstw sprawiających, że czują się lepszymi ludźmi niż są w rzeczywistości. Pokazuje nawet, że ta grzeszna potrzeba schlebiania sobie w fałszu sięga poza grób – nawet postać, która ginie, nie może wyzbyć się swoich kłamstw, gdy zwraca się do żywych za pośrednictwem medium. Akira Kurosawa
103. Wyraźne odstępstwo od pierwowzorów: optymistyczny finał Jaki? To ujrzymy na ekranie.
104. Część 7 Samurajskie filmy Akiry Kurosawy.
105. Kurosawa i kino historyczne Kurosawa wkracza w rejony jidai-geki w późniejszym okresie swej twórczości. Sam uważa je za produkcje rozrywkowe i bardziej ceni swe filmy współczesne.
106. Spektakularna akcja i historiozofia: Siedmiu samurajów Siedmiu samurajów Shichinin no samurai 1954
107. Spektakularna akcja i historiozofia: Siedmiu samurajów Spektakularne sceny walki kręcone przy użyciu kilku kamer jednocześnie.
108. Spektakularna akcja i historiozofia: Siedmiu samurajów Przegraliśmy po raz kolejny. To wieśniacy zwyciężyli, nie my. Jednocześnie opowieść o zmierzchu epoki samurajów jako wojowników.
109. Przygodowe jidai-geki: Ukryta forteca Ukryta forteca Kakushi-toride no san-akunin 1958
110. Przygodowe jidai-geki: Ukryta forteca Film rozrywkowy, mający udowodnić wytwórni, że Kurosawa potrafi kręcić komercyjne filmy, które będą chętnie oglądane przez widownię. Pierwszy film Kurosawy z obrazem panoramicznym. Ciekawostka: film stanowił jedną z inspiracji dla Gwiezdnych wojen.
111. Rozrywka o wydźwięku politycznym: Straż przyboczna Straż przyboczna Yōjinbō 1961
112. Rozrywka o wydźwięku politycznym: Straż przyboczna Film rozrywkowy odczytywany jako metafora sytuacji geopolitycznej w czasie zimnej wojny – ronin (Japonia) wygrywający przeciw sobie dwa zwaśnione gangi (USA i ZSSR).
113. Rozrywka o wydźwięku politycznym: Straż przyboczna Kurosawa, będący koproducentem, miał większą swobodę twórczą, niż gdyby film został wyprodukowany przez Tōhō – brutalny jak na standardy ówczesnego jidai-geki.
114. Post Scriptum Akira Kurosawa i mroczna era japońskiego kina
115. Postępujący kryzys japońskiej branży filmowej 1958 1963 1965 1975 1,127 511 373 170 1958 1960 1969 12 8 3 per capita bezwzględna (mln.) Roczna liczba odwiedzin w kinach Zmiany demograficzne w obrębie japońskiej widowni kinowej:  drastyczne zmniejszenie się udziału kobiet w widowni (zanik kobiecych gatunków)  zmniejszenie się udziału starszych mężczyzn w widowni  dominującym segmentem widowni stali się młodzi mężczyźni (profilowanie repertuaru) Gwałtowna ekspansja telewizji w latach 60. XX wieku.
116. Brak miejsca dla Kurosawy w japońskim przemyśle filmowym Dersu Uzała (Dersu Uzala) 1975 Sobowtór (Kagemusha) 1980 Ran (Ran) 1985
117. Dziękuję za uwagę e-mail: dawid.glownia@gmail.com academia.edu: https://wroc.academia.edu/DawidG%C5%82ownia researchgate.net: https://www.researchgate.net/profile/Dawid_Glownia facebook: https://www.facebook.com/Pan-Optykon-197132843720791/