Upgrade to Pro — share decks privately, control downloads, hide ads and more …

Godzilla i spółka, czyli japońskie filmy o wiel...

Avatar for Dawid Głownia Dawid Głownia
March 04, 2019
220

Godzilla i spółka, czyli japońskie filmy o wielkich potworach

Avatar for Dawid Głownia

Dawid Głownia

March 04, 2019
Tweet

Transcript

  1. Oblicza japońskiego kina Dawid Głownia ([email protected]) Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji

    Społecznej UWr Godzilla i spółka czyli japońskie filmy o wielkich potworach
  2. Popularność Godzilli (w USA w latach 80. XX wieku) Sondaż

    z 1985 roku przeprowadzony na zlecenie „The New York Times” i CBS: 1,500 Amerykanów proszono o wskazanie najbardziej znanego Japończyka. Pierwsze trzy miejsca:
  3. Popularność Godzilli (w USA w latach 80. XX wieku) Sondaż

    z 1985 roku przeprowadzony na zlecenie „The New York Times” i CBS: 1,500 Amerykanów proszono o wskazanie najbardziej znanego Japończyka. Cesarz Hirohito Pierwsze trzy miejsca:
  4. Popularność Godzilli (w USA w latach 80. XX wieku) Sondaż

    z 1985 roku przeprowadzony na zlecenie „The New York Times” i CBS: 1,500 Amerykanów proszono o wskazanie najbardziej znanego Japończyka. Cesarz Hirohito Bruce Lee Pierwsze trzy miejsca:
  5. Popularność Godzilli (w USA w latach 80. XX wieku) Sondaż

    z 1985 roku przeprowadzony na zlecenie „The New York Times” i CBS: 1,500 Amerykanów proszono o wskazanie najbardziej znanego Japończyka. Cesarz Hirohito Bruce Lee Godzilla Pierwsze trzy miejsca:
  6. Jedna z możliwych odpowiedzi i myśl przewodnia William M. Tsutsui

    Poza Japonią Godzilla pamiętany jest zwykle jako wielkooki slapstickowy superbohater dla dzieci z filmów z lat 60., nie zaś jako poważny i zaangażowany politycznie potwór niosący przekaz, który zainicjował serię w latach 50.
  7. Zagadnienia poruszane w prelekcji  Charakterystyka kaijū eiga  Rodowód

    Godzilli (i kaijū eiga)  Ideologiczny wymiar oryginalnego Godzilli  Odkrycie polityczności Godzilli na Zachodzie  Ewolucja serii filmów o Godzilli
  8. Zagadnienia poruszane w prelekcji  Charakterystyka kaijū eiga  Rodowód

    Godzilli (i kaijū eiga)  Ideologiczny wymiar oryginalnego Godzilli  Odkrycie polityczności Godzilli na Zachodzie  Ewolucja serii filmów o Godzilli Oj, niemało tego.
  9. W świecie japońskich gatunków filmowych: kaijū eiga a tokusatsu tokusatsu

    Tokushu satsuei – specjalne zdjęcia, specjalne kręcenie, efekty specjalne. Szeroki termin stosowany w odniesieniu do filmów charakteryzujących się dużą liczbą efektów specjalnych, stanowiących główną atrakcję widowiska. Filmy science fiction, filmy superbohaterskie, kaijū eiga, fantasy, horror. kaijū eiga
  10. W świecie japońskich gatunków filmowych: kaijū eiga a tokusatsu Stosowany

    bywa również termin daikaijū eiga („filmy o wielkich potworach”), lecz jest on redundantny, bowiem kaijū są wielkie z definicji. tokusatsu Tokushu satsuei – specjalne zdjęcia, specjalne kręcenie, efekty specjalne. Szeroki termin stosowany w odniesieniu do filmów charakteryzujących się dużą liczbą efektów specjalnych, stanowiących główną atrakcję widowiska. Filmy science fiction, filmy superbohaterskie, kaijū eiga, fantasy, horror. „Filmy o potworach” – teoretycznie japoński odpowiednik monster movies. kaijū eiga
  11. Plastyczność formuły kaijū eiga: potwór Frankensteina jako kaijū Frankenstein kontra

    Baragon (Furankenshutain tai chitei kaijū Baragon) 1965, Ishirō Honda
  12. Korzenie i rozwój projektu Koncept Willisa O'Briena (animatora oryginalnego King

    Konga): King Kong spotyka Frankensteina (King Kong Meets Frankenstein) Producent John Beck sprzedaje scenariusz na podstawie pomysłu wytwórni Tōhō. Tōhō realizuje King Kong kontra Godzilla (Kingu Kongu tai Gojira, 1962, Ishirō Honda). Tōhō, chcąca zrealizować film z potworem Frankensteina od 1961, planuje realizację filmu Frankenstein kontra Godzilla (Furankenshutain tai Gojira), w 1963 roku powstaje scenariusz. W 1965 roku do kin trafia Frankenstein kontra Baragon.
  13. Fabularne wyjaśnienie pojawienia się monstrum w Japonii Pod koniec II

    wojny światowej niemiecki naukowiec prowadzi eksperymenty nad nieśmiertelnym sercem potwora Frankensteina.
  14. Fabularne wyjaśnienie pojawienia się monstrum w Japonii Serce zostaje przejęte

    przez niemieckich żołnierzy, a następnie przekazane za pomocą U-Bota Japończykom.
  15. Fabularne wyjaśnienie pojawienia się monstrum w Japonii Serce trafia do

    szpitala w Hiroszimie, gdzie ma zostać poddane dalszym eksperymentom w zakresie jego zdolności regeneracyjnych.
  16. Fabularne wyjaśnienie rozmiaru monstrum Kilkanaście lat po wojnie zostaje odkryty

    zdeformowany biały chłopiec, który powstał w wyniku regeneracji komórek napromieniowanego serca.
  17. Fabularne wyjaśnienie rozmiaru monstrum W wyniku połączenia właściwości regeneracyjnych serca

    i promieniowania, chłopiec, karmiony pokarmami białkowymi, rośnie do kolosalnych rozmiarów.
  18. Schemat fabularno-strukturalny kaijū eiga 1. Pojawia się potwór. 2. Potwór

    atakuje ludzkość (Japonię). 3. Ludzkość nie radzi sobie z obroną przed potworem. 4. Ludzkość opracowuje sposób uporania się z potworem. 5. Potwór zostaje unicestwiony lub odchodzi.
  19. Schemat fabularno-strukturalny kaijū eiga 1. Pojawia się potwór. 2. Potwór

    atakuje ludzkość (Japonię). 3. Ludzkość nie radzi sobie z obroną przed potworem. 4. Ludzkość opracowuje sposób uporania się z potworem. 5. Potwór zostaje unicestwiony lub odchodzi. 1. Pojawia się potwór. 2. Pojawia się zagrożenie dla ludzkości: inny potwór / kosmici. 3. Ludzkość nie radzi sobie z obroną przed innym potworem / kosmitami. 4. Potwór pomaga ludzkości w walce z zagrożeniem (intencjonalnie lub nie). 5. Potwór odchodzi.
  20. Podstawowy wyznacznik kaijū eiga: Suitmation Sūtsumēshon Technika realizacji filmów charakterystyczna

    dla kaiju eiga, w której w monstrum wciela się aktor w gumowym lub lateksowym kostiumie, występujący w scenerii stworzonej za pomocą miniaturowych modeli.
  21. Podstawowy wyznacznik kaijū eiga: Suitmation W technice suitmation poza aktorami

    w kostiumach wykorzystywane są również inne rodzaje efektów – aktorzy i kostiumy stanowią jednak jej podstawę.
  22. Blockbuster w Japonii i USA Nowy Godzilla (Shin Gojira) 2016,

    Hideaki Anno, Shinji Higuchi Godzilla 2014, Gareth Edwards budżet: 15 mln. $ budżet: 160 mln. $
  23. Suitmation jako tradycja kaijū eiga Decyzja o wykorzystaniu w oryginalnej

    Godzilli techniki suitmation zamiast animacji poklatkowej i miniaturowych figur wynikała z presji czasu. W późniejszym okresie przerodziła się w gatunkową tradycję.
  24. Suitmation jako tradycja kaijū eiga Decyzja o wykorzystaniu w oryginalnej

    Godzilli techniki suitmation zamiast animacji poklatkowej i miniaturowych figur wynikała z presji czasu. W późniejszym okresie przerodziła się w gatunkową tradycję. Ryūhei Kitamura (1969-) [Kręcąc Godzillę: Ostatnią wojnę z 2004 roku] trzymaliśmy się tradycyjnych efektów specjalnych. Robimy to od 50 lat. Holywood tego nie zrobi. Powiedziałem wszystkim, że zostajemy przy efektach specjalnych i żywych aktorach, zamiast używać CGI. Mamy więc hollywoodzką Godzillę w CGI kontra nasze potwory grane przez ludzi. Dla mnie piękno filmów kaijū leży w ich stylu retro, w użyciu techniki „człowiek w gumowym kostiumie” zamiast CGI. Ma to więcej duszy. Godzilla: Ostatnia wojna była ostatnim filmem zrobionym w tym stylu.
  25. Przed suitmation – miniaturowe modele Eiji Tsuburaya (1901-1970) Eiji Tsuburaya

    – specjalista od efektów specjalnych pracujący nad Godzillą – zdobył doświadczenie w zakresie efektów z wykorzystaniem miniaturowych modeli w okresie wojennym, realizując widowiskowe superprodukcje wojenne. Wojna morska od Hawajów po Malaje (Hawai Mare oki kaisen), Kajirō Yamamoto, 1942
  26. Zachodnie inspiracje w japońskim kinie – niewidzialny człowiek Niewidzialny człowiek

    (Invisible Man) 1933, James Whale Pojawienie się niewidzialnego człowieka (Tōmei ningen arawaru) 1949, Nobuo Adachi
  27. Źródła kaijū eiga: King Kong King Kong, 1933, Merian C.

    Cooper, Ernest B. Schoedsack Film ponownie wprowadzono do kin w 1938, 1942, 1946, 1952 i 1956 roku.
  28. Popularność King Konga w Japonii Syn King Konga (The Son

    of Kong), 1933, Ernest B. Schoedsack) i jego premiera w tokijskim kinie Taishō-kan w 1935 roku.
  29. Popularność King Konga w Japonii i próby jej kapitalizacji Japoński

    King Kong (Wasei Kingu Kongu) 1933, Torajirō Saito King Kong pojawia się w Edo (Edo ni Arawareta Kingu Kongu) 1938, Sōya Kumagai
  30. Źródła kaijū eiga: Bestia z głębokości 20.000 sążni Bestia z

    głębokości 20.000 sążni (The Beast from 20,000 Fathoms), 1953, Eugène Lourié Film na podstawie opowiadania Raya Bradbury’ego Wołanie we mgle (The Fog Horn) z 1951 roku.
  31. Boom na atomowe monster movies One! (Them!) 1954, Gordon Douglas

    To przyszło z głębin morza (It Came from Beneath the Sea) 1955, Robert Gordon Atak potwornych krabów (Attack of the Crab Monsters) 1957, Roger Corman
  32. Źródła kaijū eiga: Operacja Castle i Test Bravo Operacja Castle

    – seria testów atomowych przeprowadzonych na atolu Bikini przez amerykańską Komisję Energi Atomowej w marcu i kwietniu 1954 roku. Test Bravo – detonacja bomby o sile 15 megaton (1000 razy większej od siły bomby Little Boy z Hiroszimy) z 1 marca 1954 roku, w wyniku którego opad radioaktywny rozniósł się na obszar 7,000 mil kwadratowych.
  33. Źródła kaijū eiga: Operacja Castle i Test Bravo W zasięgu

    chmury radioaktywnej znalazła się japońska łódź do połowu tuńczyka Szczęśliwy Smok 5 (Daigo Fukuryū Maru), której załoga została hospitalizowana a testy wykazały objawy choroby popromiennej. Aikichi Kuboyama, operator radiowy statku, zmarł 23 września 1954 roku.
  34. Źródła kaijū eiga: Operacja Castle i Test Bravo 16 marca

    1954 roku „Yomiuri Shinbun” opublikowała pierwszy artykuł na temat tragedii Szczęśliwego Smoka 5. Efektem były fala protestów antyatomowych i bojkot tuńczyka. Zorganizowano narodowy zbiór podpisów na petycji przeciw testom nuklearnym, którą do sierpnia 1955 r. podpisało ponad 30 milionów osób.
  35. Godzilla: Narodziny pomysłu Tomoyuki Tanaka (1910-1997) Legenda filmowa głosi, że

    Tomoyuki Tanaka, producent w wytwórni Tōhō i pomysłodawca filmu, udał się na spotkanie z władzami Tōhō z:  danymi dotyczącymi wyników kasowych King Konga i Bestii z głębokości 20,000 sążni  plikiem artykułów dotyczących tragedii Szczęśliwego Smoka 5 i będących jej następstwem kontrowersji Idea: realizacja japońskiego monster movie.
  36. Tomoyuki Tanaka – twórca i nadzorca franczyzy To właśnie Tanaka

    sprawował kontrolę nad serią filmów o Godzilli.
  37. Fabuła Godzilli Dr Yamane tłumaczy, że Godzilla to prehistoryczne monstrum

    żyjące w ekologicznej niszy na dnie oceanu, które zostało napromieniowane w wyniku amerykańskich testów atomowych nuklearnych.
  38. Legitymizacja metaforycznych odczytań – wypowiedzi twórców Proszę wierzyć lub nie,

    ale w swej naiwności mieliśmy nadzieję, że koniec Godzilli zbiegnie się z zakończeniem testów nuklearnych. Mówi się, że liczba bomb atomowych nie zmniejszyła się od 1954 roku ani o jedną. Domagamy się odrzucenia broni nuklearnej zarówno po stronie Amerykanów, jak i Rosjan. W tym tkwią właśnie korzenie Godzilli. Niezależnie od tego, jak wiele filmów o Godzilli zostanie wyprodukowanych, nigdy nie będzie ich za wiele. Ishirō Honda (1911-1993)
  39. Legitymizacja metaforycznych odczytań – wypowiedzi twórców W tej harmonijnej i

    szczęśliwej atmosferze nasze rozmowy w sposób naturalny zmierzały w kierunku bieżących wydarzeń i tła społecznego, szczególnie zaś zniszczeń spowodowanych testami bomb atomowych i wodorowych oraz tragicznego losu Szczęśliwego Smoka 5. Rozmowy ciągnęły się dalej w kierunku konstatacji, że z racji tego, iż Japonia była pierwszym krajem, na który zrzucono bombę atomową, powinniśmy zawrzeć w naszym filmie ostrzeżenie dla świata, starać się wyprzedzić tę szybko rozwijającą się gałąź nauki. Akira Takarada (1934-) Akira Takarada o rozmowach na planie Godzilli:
  40. Legitymizacja metaforycznych odczytań – wypowiedzi twórców Po premierze Niebieskiej perły

    [(Aoi shinju, 1951)] zaproponowano mu pracę nad projektem poświęconych oddziałowi kamikaze. Pod wpływem lektury tomów materiałów źródłowych, uwzględniających testamenty zmarłych żołnierzy, oraz rozważań nad różnymi sprawami (…) doszedł do wniosku, że nie jest jeszcze gotów pisać na ten temat i odrzucił ofertę. Sądzę, że psychiczne okaleczenia, jakie wyniósł z ośmiu lat wojny, musiały być głębsze, niż ktokolwiek mógł to sobie wyobrazić. Kimi Honda (1917-2018) Kimi Honda o doświadczeniach wojennych męża:
  41. Różne interpretacje Godzilli Historia Godzilli, zwłaszcza przedstawione na ekranie sceny

    paniki i zniszczenia, może być odczytywana jako forma kulturowej terapii umożliwiającej pokonanym Japończykom przepracowanie traum związanych z wojennymi bombardowaniami. Susan Napier Sceny ukazujące nieefektywność Japońskich Sił Samoobrony w walce z Godzillą stanową symboliczną reprezentację obaw związanych z niemożnością stawienia oporu potencjalnej inwazji, zwłaszcza ze strony bloku komunistycznego. R. Barton Palmer Godzilla, jako element folkloru mieszkańców wyspy Odo, nie może być postrzegany jako zewnętrzny wróg, stąd też bardziej zasadne jest rozpatrywanie filmu w kategoriach metafory skutków wcześniejszej polityki imperialnej Japonii, która doprowadziła do odwetu Amerykanów i zniszczenia japońskich miast. Terrence Rafferty Godzilla stanowi ucieleśnienie duchów japońskich żołnierzy, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Norio Akasaka
  42. Pożywka dla interpretacji – czy każda scena ma znaczenie? Po

    zniszczeniu Ginzy i budynku parlamentu Godzilla nie niszczy Pałacu Cesarskiego.
  43. Godzilla jako popkulturowy traktat o pamięci Emiko: Ciężko mi, kiedy

    myślę o Serizawie. Gdyby nie wojna, nie miałby tak straszliwej blizny. Dr Serizawa – pokolenie doświadczone przez wojnę.
  44. Godzilla jako popkulturowy traktat o pamięci Ogata – pokolenie, które

    nie doświadczyło wojny Wielu młodych widzów Godzilli albo w ogóle nie posiadało o wojnie wiedzy z pierwszej ręki, albo miało tylko jej mgliste wspomnienia. Ishirō Honda
  45. Godzilla jako popkulturowy traktat o pamięci Młoda kobieta: Godzilla i

    ty jesteście reliktami przeszłości. Stary rybak: Co ty możesz wiedzieć o starych czasach? Jeśli wszyscy będziecie tak myśleć, staniecie się łupem Godzilli.
  46. Wymowa filmu wyrażona eksplicytnie – finałowy komentarz Nie mogę uwierzyć

    w to, że Godzilla był jedynym ocalałym przedstawicielem swego gatunku. Jeżeli nadal będziemy przeprowadzać testy nuklearne, możliwe jest, że gdzieś na świecie pojawi się kolejny.
  47. Prasowa recepcja Godzilli w latach 50. i 80 XX wieku

    w USA Niewiarygodnie kiepski film z kategorii tanich horrorów. Bosley Crowther, „New York Times” Choć Godzilla jest tylko gumową miniaturką, problematyka, którą podejmuje jest globalna. Carrie Rickey, „Village Voice” Uderzająca z siłą młota metafora wojny nuklearnej i przypowieść o życiu i śmierci. Howard Reich, „The Chicago Tribune” 1956 rok: 1982 rok:
  48. Przyczyna rewaloryzacji oryginalnej Godzilli W USA do 1982 roku nie

    wyświetlano oryginalnej japońskiej Godzilli, lecz jej zamerykanizowaną wersję. Godzilla: Król potworów (Godzilla: King of the Monsters!) 1956, Ishirō Honda, Terry O. Morse
  49. Przyczyna rewaloryzacji oryginalnej Godzilli Zmiany wprowadzone do filmu:  Dubbing

     Przemontowanie materiału  Usunięcie ok. 30 minut oryginalnego materiału  Dodanie ok. 20 minut nowego materiału z amerykańskim dziennikarzem Raymond Burr jako Steve Martin Skuteczne odpolitycznienie filmu. Pytanie otwarte: na ile celowe?
  50. Porównanie finałowych komentarzy Nie mogę uwierzyć, że Godzilla był jedynym

    ocalałym przedstawicielem swego gatunku. Jeżeli nadal będziemy przeprowadzać testy nuklearne, możliwe jest, że gdzieś na świecie pojawi się kolejny. Wersja japońska Wersja amerykańska Ludzie z całego świata. Godzilla nie żyje. (…) Zagrożenie minęło. Zginał również wspaniały człowiek. Świat jednak mógł się przebudzić i wrócić do życia.
  51. Zmiana percepcji kaijū eiga – barometr nastrojów społecznych Godzilla stał

    się czymś w rodzaju barometru nastrojów politycznych. Z karzącej figury z przeszłości przekształcił się w przyjazną istotę, w końcu zaś stanął w obronie swego kraju nie tylko przed obcymi potworami, ale i machinacjami ze strony USA i ZSSR. Donald Richie (1924-2013) Filmy o Godzilli odnosiły się do istotnych problemów, z jakimi borykało się japońskie społeczeństwo: korporacyjnej korupcji, zanieczyszczenia, przemocy szkolnej, remilitaryzacji i odrodzenia japońskiego nacjonalizmu. William M. Tsutsui (1963-)
  52. Podwójne kodowanie kaijū eiga Uwielbiałem filmy o Godzilli z lat

    70., lecz niezbyt te z lat 80. i 90. Filmy z lat 70. nie były wyłącznie filmami o potworach. Zawsze zawierały jakąś wymowę i tematy odbijające czasy i świat, w których powstały, co doskonale łączyły z prostolinijną rozrywką. W latach 80. seria straciła jednak ten walor. Ryūhei Kitamura (1969-)
  53. Ryzyko nadinterpretacji: Frankenstein kontra Baragon • Baragon – USA •

    Frankenstein – sojusz japońsko-niemiecki Symbolika potworów:  Tom Miller:  Sean Ledden: • Baragon – międzynarodowy komunizm • Frankenstein – kapitalistyczne gospodarki Japonii i Niemiec, przeżywające okres gwałtownego rozwoju pod ochroną amerykańskiego parasola nuklearnego
  54. Krytyka społeczna w filmach o Godzilli King Kong kontra Godzilla

    (Kingu Kongu tai Gojira, 1962) • Krytyka komercjalizacji (satyra) • Ostrzeżenie przed nadmierną eksploatacją zasobów naturalnych i niszczeniem przyrody King Kong kontra Godzilla (Kingu Kongu tai Gojira) 1962, Ishirō Honda Morał filmu wyrażony eksplicytnie.
  55. Krytyka społeczna w filmach o Godzilli Sądzę, że ludzkość musi

    zmienić sposób, w jaki traktuje rośliny i zwierzęta. Nadszedł czas, byśmy uczyli się od nich. To wszystko, co mam do powiedzenia.
  56. Przestroga przed zanieczyszczeniem środowiska Godzilla kontra Hedora Gojira tai Hedora

    1971, Yoshimitsu Banno Przeciwnikiem Godzilli jest mikroskopijna obca forma życia, która żywi się zanieczyszczeniami. Potwór rośnie do ogromnych rozmiarów i stanowi zagrożenie dla całej ludzkości. Monstrum dosłownie zatruwa ludzi.
  57. Ewolucja (degradacja?) serii filmów o Godzilli Stopniowe kierowanie filmów do

    dzieci było decyzją Tomoyukiego Tanaki, który po latach stwierdził, że tego żałuje, lecz podkreśla, iż w latach 60. wydawało się to jedyną możliwością podtrzymania serii przy życiu.
  58. Kryzys japońskiej branży filmowej od lat 60. XX wieku Zmiany

    demograficzne w obrębie japońskiej widowni kinowej: • drastyczne zmniejszenie się udziału kobiet w widowni (zanik kobiecych gatunków) • dominującym segmentem widowni stali się młodzi mężczyźni (profilowanie repertuaru) • istotnym segmentem widowni stały się dzieci • 1953 – pojawienie się telewizji w Japonii • 1965 – odbiorniki telewizyjne posiada ok. 60% gospodarstw domowych • 1970 – odbiorniki telewizyjne posiada ok. 95% gospodarstw domowych Gwałtowna ekspansja telewizji w latach 60. XX wieku: 1958 1960 1969 12 8 3 Liczba odwiedzin w kinach w mln. jenów i per capita 1958 1963 1965 1975 1,127 511 373 170 Liczba kin w Japonii 1958 1963 1965 1975 6,865 5,696 4,659 2,443
  59. Gamera – przyjaciel dzieci Wytwórni Daiei wprowadziła na rynek filmowy

    konkurenta Godzilli. Siedem filmów w latach 1965 – 1971; 1980 – quasi-kontynuacja Seria niemal od samego początku profilowana pod dziecięcą widownię.
  60. Kamień milowy nr 1 – narodziny serii Budżet: 64 mln.

    jenów Wpływy: 152 mln. jenów Widzowie: 9,6 mln. Godzilla kontratakuje (Gojira no Gyakushū) 1955, Motoyoshi Oda
  61. Kamień milowy nr 1 – pierwsza walka między potworami Godzilla

    kontra Anguirus Godzilla kontratakuje (Gojira no Gyakushū) 1955, Motoyoshi Oda
  62. Kamień milowy nr 2 – podwaliny pod uniwersum Rodan –

    ptak śmierci (Sora no daikaijū Radon) 1956, Ishirō Honda
  63. Kamień milowy nr 3 – pierwsza walka w stylu wrestlingu

    King Kong kontra Godzilla Kingu Kongu tai Gojira 1962, Ishirō Honda + elementy komediowe
  64. Ciekawostka: mity związane z filmem King Kong kontra Godzilla W

    amerykańskiej wersji filmu pojedynek wygrywa King Kong, a w japońskiej Godzilla. Forrest J. Ackerman, Return of Kong!, „Spaceman” #7, 1963
  65. Ciekawostka: mity związane z filmem King Kong kontra Godzilla Ian

    Thorne, Godzilla, 1977 (seria książek: Monster Series)
  66. Ciekawostka: mity związane z filmem King Kong kontra Godzilla W

    japońskiej i amerykańskiej wersji filmu „na punkty” wygrywa inny potwór. W amerykańskie wersji filmu pod koniec słychać ryk King Konga, natomiast w japońskiej wersji filmu – ryki obu potworów (Godzilla przeżył starcie). Alternatywna wersja mitu: Prawda:
  67. Kamień milowy nr 4 – pierwszy występ potwora z innego

    filmu Tōhō Mothra kontra Godzilla (Mosura tai Gojira) 1964, Ishirō Honda Mothra (Mosura) 1961, Ishirō Honda
  68. Kamień milowy nr 5 – Godzilla staje po stronie ludzkości

    Ghidorah: Trójgłowy potwór (San Daikaijū: Chikyū Saidai no Kessen), 1964, Ishirō Honda
  69. Choć robi to dość niechętnie. Kamień milowy nr 5 –

    Godzilla staje po stronie ludzkości
  70. Kamień milowy nr 5 – w serii pojawia się syn

    Godzilli Syn Godzilli (Kaijū-tō no Kessen: Gojira no Musuko) 1967, Jun Fukuda
  71. Kamień milowy nr 6 – restart serii i powrót do

    korzeni Tomoyuki Tanaka postanowił skierować serię do starszych widzów, wprowadzając do niej mroczniejszą atmosferę i poważniejsze treści. Godzilla (Gojira) 1984, Kōji Hashimoto Restart serii filmów o Godzilli, której ostatnia część została zrealizowana w 1975 roku. Początek serii Heisei (1984-1995), ignorującej wszystkie wcześniejsze filmy o Godzilli poza oryginałem.