Piractwo akademickie jako forma haktywizmu i pro-piracka retoryka

Transcript

1. Temat Piractwo akademickie jako forma haktywizmu i pro-piracka retoryka Dawid Głownia (dawid.glownia@gmail.com) Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UWr
2. Bariera w dostępie do publikacji akademickich: Paywall
3. Metody pozyskiwania publikacji akademickich  Zakup indywidualny  Poszukiwanie w uniwersyteckich zasobach bibliotecznych  Poszukiwanie w lokalnych zasobach bibliotecznych  Poszukiwanie w otwartych bibliotekach i repozytoriach cyfrowych (depot.ceon.pl, archive.org)  Bezpośredni kontakt z autorem z prośbą o udostępnienie  Poszukiwanie w akademickich serwisach społecznościowych (ResearchGate, Academia.edu)  Poszukiwanie znajomych (i znajomych znajomych) z dostępem do bibliotek lub baz zawierających publikację  Poszukiwanie obcych osób z dostępem do bibliotek lub baz danych zawierających publikację (media społecznościowe; #ICanHazPDF)  Poszukiwanie w ogólnotematycznych serwisach z pirackimi materiałami  Poszukiwanie w tematycznych serwisach z pirackimi materiałami (Cinemageddon, SurrealMoviez)  Poszukiwanie w dedykowanych wyszukiwarkach (Sci-Hub, Library Genesis)
4. Coalition for Responsible Sharing vs ResearchGate Richard van Noorden, Scientists and the Social Network, „Nature”, Vol. 512, No. 7514, 2014. Ponad 3,500 odpowiedzi z 95 państw Październik 2017: Coalition for Responsible Sharing (American Chemical Society, Brill, Elsevier, Wiley, Wolters Kluwer) Nakaz zdjęcia ponad 7 milionów artykułów chronionych przepisami prawa autorskiego. Retoryka pro-piracka: badacze nie mają prawa do udostępniania swoich artykułów.
5. Piractwo akademickie a haktywizm Haktywizm (hacktivism, hacking + activism) Subwersywne wykorzystanie komputerów i sieci do promowania celów politycznych i zmiany społecznej, zwłaszcza w zakresie wolności słowa, praw człowieka i wolności do informacji. Piractwo akademickie (academic piracy) Umożliwianie nieodpłatnego dostępu do cyfrowych wersji płatnych książek i artykułów akademickich w celu zmniejszenia nierówności w zakresie dostępu do wiedzy.
6. Główne platformy akademickiego piractwa: Sci-Hub 2013: Nawiązanie współpracy z Library Genesis (hosting plików)
7. Główne platformy akademickiego piractwa: Library Genesis (LibGen) Scientific articles = Sci-Hub
8. Składowe Library Genesis: LibGen Zasoby: książki niefikcjonalne (głównie naukowe i popularnonaukowe)
9. Składowe Library Genesis: LibGen Zasoby: książki niefikcjonalne (głównie naukowe i popularnonaukowe)
10. Składowe Library Genesis: Sci-Hub Zasoby: artykuły naukowe
11. Składowe Library Genesis: LibGen Fiction Zasoby: beletrystyka
12. Składowe Library Genesis: LibGen Comics Zasoby: komiksy i publikacje okołokomiksowe
13. Składowe Library Genesis: magzDB Zasoby: czasopisma
14. Ikona haktywizmu i piractwa akademickiego: Aaron Swartz Aaron Swartz (1986-2013)  Amerykański programista i haktywista.  Współtwórca: RSS, Markdown, Creative Commons, Reddit, Open Library.  Autor Guerrilla Open Access Manifesto (2008).  2010: pracownik naukowy w Safra Research Lab on Institutional Corruption Uniwersytetu Harvarda.  Przełom 2010-2011: podpięcie się do sieci MIT i pobranie ponad 4 mln. artykułów z JSTOR-u z zamiarem ich nieodpłatnego udostępnienia.  Styczeń 2013: samobójstwo powodowane przedstawionymi mu zarzutami i możliwym wyrokiem wieloletniego pozbawienia wolności.
15. Aaron Swartz: Guerilla Open Access Manifesto (2008) Informacja to siła. Ale tak jak w przypadku każdej innej siły, istnieją ci, którzy chcą zachować ją dla siebie. Całe światowe dziedzictwo naukowe i kulturalne, opublikowane na przestrzeni wieków, jest w coraz większym stopniu digitalizowane i zamykane przez garstkę prywatnych korporacji. Chcesz przeczytać artykuły z najsłynniejszymi wynikami badań naukowych? Musisz przekazać takim wydawcom jak Elsevier ogromne sumy pieniędzy. […] Cena, jaką płacimy [za utrzymywanie się obecnego stanu rzeczy] jest zbyt wysoka. Zmuszanie akademików do zapłacenia za możliwość przeczytania prac ich kolegów? Skanowanie całych bibliotek po to, by mogli przeczytać je tylko ludzie w Google? Udostępnianie artykułów naukowych tylko elitarnym uniwersytetom z Pierwszego Świata, ale nie dzieciom Globalnego Południa? To oburzające i nie do zaakceptowania. […] Jest coś, co możemy z tym zrobić. Coś, co już się dzieje – możemy walczyć. Wszyscy ci, którzy macie dostęp do zasobów – studenci, bibliotekarze, naukowcy – jesteście w uprzywilejowanej pozycji. Macie możliwość pożywiania się na bankiecie wiedzy, podczas gdy reszta świata nie może się tam dostać. Ale nie musicie – a pod względem moralnym: nie możecie – utrzymywać tego przywileju dla samych siebie. Macie obowiązek dzielenia się nim ze światem, wymieniać się hasłami z kolegami, ściągać pliki, o których pobranie zostaniecie poproszeni. […] Dzielenie się [publikacjami] nie jest niemoralne – jest moralnym imperatywem. […]
16. Założycielka Sci-Hub: Aleksandra Ełbakjan Aleksandra Ełbakjan (1988-)  Kazachstańska programistka i haktywiska.  Aktywność w zakresie piractwa akademickiego.  2009: licencjat z informatyki na Kazachskim Państwowym Uniwersytecie Technicznym  2010: letni staż w Georgia Institute of Technology.  2011: założenie Sci-Hub  Argument: niemożliwość ukończenia studiów na KPUT bez zaangażowania w piractwo akademickie ze względu na wysokie ceny artykułów, do których uczelnia nie miała dostępu.  Sci-Hub: automatyzacja procesu pozyskiwania artykułów naukowych (hosting: pobrane wcześniej pliki, proxy: pozyskiwanie nowych plików).  Dobrowolne przekazywanie haseł i loginów przez akademików z całego świata (bez phishingu ze strony Sci-Hub).  Obecnie: ponad 65,5 mln. artykułów.
17. Misja Sci-Hub Obecnie możliwie najszersza dystrybucja artykułów naukowych [...] jest sztucznie ograniczana przez prawa własności intelektualnej. Efektem funkcjonowania tych praw jest spowalnianie rozwoju nauki w społeczeństwie ludzkim. Zwalczamy nierówności w dostępie do wiedzy na poziomie globalnym. Wiedza naukowa powinna być dostępna dla każdego, niezależnie od jego dochodu, statusu społecznego, położenia geograficznego itp. Jesteśmy zwolennikami zniesienia własności intelektualnej i praw autorskich zasobów naukowych i edukacyjnych.
18. Użytkowanie Sci-Hub John Bohannon, Who's downloading pirated papers? Everyone, „Science”, Vol. 352, No. 6285, 2016. Pobrania plików ze Sci-Hub od września 2015 do marca 2016: 28 mln. (3 mln. unikalnych IP)
19. Użytkowanie Sci-Hub John Bohannon, Who's downloading pirated papers? Everyone, „Science”, Vol. 352, No. 6285, 2016. Wyniki pobrań dla polskich miast: miasto liczba pobrań Warszawa 49703 Kraków 17907 Poznań 13458 Wrocław 9322 Gdańsk 6232 Łódź 4996 Katowice 3134 Lublin 2068 Białystok 1213 Chrzanów 15
20. Użytkowanie Sci-Hub John Bohannon, Who's downloading pirated papers? Everyone, „Science”, Vol. 352, No. 6285, 2016. Najczęściej pobierane pliki według wydawców:
21. Skala użytkowania Sci-Hub w stosunku do legalnych pobrań Liczba pobrań artykułów naukowych wszystkich wydawców w 2010 roku: ponad 1 mld. Roczna liczba pobrań artykułów naukowych ze Sci-Hub dla 2016 roku: ok. 55 mln. 5% Potencjalny odpływ z legalnych źródeł pobierania z tytułu działalności Sci-Hub wg. raportu Elsevier wg. danych Sci-Hub
22. Retoryka pro-piracka (argumenty za funkcjonowaniem Sci-Hub)  Wypowiedzi piratów akademickich w artykułach  Wypowiedzi użytkowników pirackich wyszukiwarek w artykułach  Komentarze pod artykułami poświęconymi piractwu akademickiego  Wypowiedzi w mediach społecznościowych (głównie Facebook) Źródła:
23. Retoryka pro-piracka (argumenty za funkcjonowaniem Sci-Hub)  Dostęp do informacji i wiedzy naukowej jako fundamentalne prawo człowieka.  Działalność naukowa i edukacyjna nie powinna być podporządkowana regułom neoliberalnej polityki społeczno-ekonomicznej.  Praktyki oligopolistyczne największych wydawców akademickich skutkują utrzymywaniem się wysokich kosztów dostępu do artykułów naukowych.  Strukturalno-instytucjonalne uwarunkowania współczesnej nauki wymuszają na badaczach publikowanie w czasopismach największych wydawców.  Autorzy artykułów naukowych nie otrzymują bezpośredniej gratyfikacji finansowej za publikacje w czasopismach, które pobierają opłatę za dostęp do artykułów.  Badania, których efektem są publikowane artykuły, są w dużym stopniu finansowane przez podatników, którzy nie mają później dostępu do artykułów.  Ograniczenia instytucjonalne i finansowe w dostępie do artykułów naukowych przez użytkowników nieinstytucjonalnych (użytkownicy indywidualni, NGO-wy itp.).
24. Retoryka pro-piracka (argumenty za funkcjonowaniem Sci-Hub)  Ograniczanie dostępu do artykułów naukowych (paywall) petryfikuje nierówności na poziomie społecznym (klasowe) i globalnym (geo-polityka, geo-ekonomia).  Ograniczenie dostępu do artykułów naukowych odbija się niekorzystnie na rozwoju naukowym blokując badania poza czołowymi instytucjami.  Ograniczenie dostępu do artykułów naukowych dla osób niezwiązanych z instytucjami, które stać na zakup dostępu do artykułów, uniemożliwia konkurowanie na równych warunkach między badaczami i instytucjami.  Ograniczanie dostępu do artykułów naukowych wymusza sztuczną mobilność badaczy (wyjazdy w celu pozyskania dostępu do publikacji) i sprzyja drenażowi zasobów ludzkich z państw i ośrodków nieuprzywilejowanych.  Technologiczne rozwiązania oferowane przez wydawnictwa naukowe i subskrybujące ich ofertę instytucja nie zapewniają efektywnego dostępu do artykułów poza ściśle określonymi miejscami.  Legalne pozyskiwanie artykułów naukowych (np. wypożyczalnie międzybiblioteczne) jest czasochłonne, a poświęcony na nie czas można przeznaczyć na inne cele.  Piractwo akademickie może przyczynić się do wypracowania lepszych rozwiązań w zakresie legalnego dostępu do publikacji akademickich (analogia do P2P i rynku muzycznego).
25. Dziękuję za uwagę e-mail: dawid.glownia@gmail.com academia.edu: https://wroc.academia.edu/DawidG%C5%82ownia researchgate.net: https://www.researchgate.net/profile/Dawid_Glownia facebook: https://www.facebook.com/Pan-Optykon-197132843720791/