Bertso-Sorkuntza Automatikoa: Azken Nobedadeak

EHUko udako ikastaroen baitan egindako aurkezpena.

Transcript

1. Bertso-sorkuntza automatikoa: Bertso-sorkuntza automatikoa: azken nobedadeak azken nobedadeak Manex Agirrezabal Manex Agirrezabal IXA taldea IXA taldea Euskal Herriko Unibertsitatea Euskal Herriko Unibertsitatea Miramar, Donostia Miramar, Donostia Uztailaren 10a Uztailaren 10a
2. 2 Niri buruz Niri buruz • Informatika ingeniaritza (UPV/EHU) Informatika ingeniaritza (UPV/EHU) • Hizkuntzaren Azterketa eta Hizkuntzaren Azterketa eta Prozesamendua masterra (UPV/EHU) Prozesamendua masterra (UPV/EHU) • HAP doktorego programan ikasle: HAP doktorego programan ikasle: – Zabalduz beka Zabalduz beka • Euskal Herriko Bertsozale Elkartea Euskal Herriko Bertsozale Elkartea • Euskal Herriko Unibertsitatea Euskal Herriko Unibertsitatea
3. 3 HAP eta IXA ixa.eus HAP eta IXA ixa.eus
4. 4 Adibide bat Adibide bat
5. 5 Niri buruz Niri buruz • Informatika ingeniaritza (UPV/EHU) Informatika ingeniaritza (UPV/EHU) • Hizkuntzaren Azterketa eta Hizkuntzaren Azterketa eta Prozesamendua masterra (UPV/EHU) Prozesamendua masterra (UPV/EHU) • HAP doktorego programan ikasle: HAP doktorego programan ikasle: – Zabalduz beka Zabalduz beka • Euskal Herriko Bertsozale Elkartea Euskal Herriko Bertsozale Elkartea • Euskal Herriko Unibertsitatea Euskal Herriko Unibertsitatea
6. 6 Nire ikergaia Nire ikergaia Hizkuntzaren sorkuntza automatikoa Hizkuntzaren sorkuntza automatikoa bertsolaritzara egokitua: puntuen sorkuntza bertsolaritzara egokitua: puntuen sorkuntza
7. 7 Eskema Eskema • Bertsotarako arbel digitala + SegaPoto Bertsotarako arbel digitala + SegaPoto • Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak • Bertsoen sorkuntza arkitektura orokor Bertsoen sorkuntza arkitektura orokor baten baitan baten baitan • Eta hau? Zertarako? Eta hau? Zertarako?
8. 8 Eskema Eskema • Bertsotarako arbel digitala + SegaPoto Bertsotarako arbel digitala + SegaPoto • Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak • Bertsoen sorkuntza arkitektura orokor Bertsoen sorkuntza arkitektura orokor baten baitan baten baitan • Eta hau? Zertarako? Eta hau? Zertarako?
9. 9 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto • Bertsotan trebatzeko aplikazioa Bertsotan trebatzeko aplikazioa • Web edo Android mugikorretarako Web edo Android mugikorretarako • Neurri ezberdinak Neurri ezberdinak • Doinu ezberdinak Doinu ezberdinak • Silaba-kontatzailea Silaba-kontatzailea • Errima-egiaztatzailea Errima-egiaztatzailea • Errima/sinonimo-bilatzailea Errima/sinonimo-bilatzailea
10. 10 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto
11. 11 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto
12. 12 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto
13. 13 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto
14. 14 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto
15. 15 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto
16. 16 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto
17. 17 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto
18. 18 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto
19. 19 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto www.bertso-eskolak.com/web/arbeldigitala www.bertso-eskolak.com/web/arbeldigitala SegaPoto (Google Play-tik doan deskargagai) SegaPoto (Google Play-tik doan deskargagai)
20. 20 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto Baina ez hori bakarrik! Baina ez hori bakarrik! Proiektu honen baitan, bertsoen kantatzea ere Proiektu honen baitan, bertsoen kantatzea ere landu genuen. landu genuen.
21. 21 Bertsotarako arbel digitala Bertsotarako arbel digitala SegaPoto SegaPoto Silabak kontatu Silabak kontatu Errimak bilatu Errimak bilatu Errimak egiaztatu Errimak egiaztatu Kantatu Kantatu
22. 22 Eskema Eskema • Bertsotarako arbel digitala + SegaPoto Bertsotarako arbel digitala + SegaPoto • Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak • Bertsoen sorkuntza arkitektura orokor Bertsoen sorkuntza arkitektura orokor baten baitan baten baitan • Eta hau? Zertarako? Eta hau? Zertarako?
23. 23 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak • 2012an roboten eta bertsolarien arteko saioa 2012an roboten eta bertsolarien arteko saioa • Bi robot eta lau bertsolari ( Bi robot eta lau bertsolari (bideoa bideoa) ) • Bi adibide: Bi adibide: • Bertsoa kantatu gaia emanda Bertsoa kantatu gaia emanda • Bertsoa kantatu gai librean Bertsoa kantatu gai librean
24. 24 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak • Bertsoa kantatu gaia emanda Bertsoa kantatu gaia emanda • Bilatzaile semantiko aurreratua Bilatzaile semantiko aurreratua
25. 25 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak • Bertsoa kantatu gaia emanda Bertsoa kantatu gaia emanda • Bilatzaile semantiko aurreratua Bilatzaile semantiko aurreratua
26. 26 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak • Bertsoa kantatu gaia emanda Bertsoa kantatu gaia emanda • Bilatzaile semantiko aurreratua Bilatzaile semantiko aurreratua • Gai horren inguruko bertsoak bilatu Gai horren inguruko bertsoak bilatu (txapelketetakoak) (txapelketetakoak)
27. 27 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bilaketa: langile, kotxe Bilaketa: langile, kotxe Gaia: Lantoki berean lan egiten duzue biok. Zu Jokin adinez heldua zara eta Ekaitz Gaia: Lantoki berean lan egiten duzue biok. Zu Jokin adinez heldua zara eta Ekaitz gaztea. Zuk Jokin autoa, duela 10 urte erosi bezalaxe mantentzen duzu oraindik. gaztea. Zuk Jokin autoa, duela 10 urte erosi bezalaxe mantentzen duzu oraindik. Ekaitz zure aldameneko gazteak gaur ekarri du bere laugarren auto berria. Hiruna Ekaitz zure aldameneko gazteak gaur ekarri du bere laugarren auto berria. Hiruna bertso zortziko handian Jokin hasita. bertso zortziko handian Jokin hasita. Diru aldetik juxtu gabiltza Diru aldetik juxtu gabiltza langileak izatean, langileak izatean, hau bezelako pribilegiatuk hau bezelako pribilegiatuk izanagatik tartean. izanagatik tartean. Kotxe honekin etorri naiz ni Kotxe honekin etorri naiz ni lanera hamar urtean lanera hamar urtean eta nerekin ibiliko da eta nerekin ibiliko da ni jubilatu artean. ni jubilatu artean. Jokin Sorozabal Jokin Sorozabal 2001-10-28 Amurrio 2001-10-28 Amurrio
28. 28 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bilaketa: hordi Bilaketa: hordi Gaia: Bi anaia zarete. Urtetan ez diozue elkarri hitzik egin. Gaur, edateari uzteko Gaia: Bi anaia zarete. Urtetan ez diozue elkarri hitzik egin. Gaur, edateari uzteko talde batean egin duzue topo. talde batean egin duzue topo. Ahaztu egin al zaizu Ahaztu egin al zaizu anaiak garena? anaiak garena? Oraina bizi nahi det Oraina bizi nahi det ahaztu lehena. ahaztu lehena. Benga Fredi ipini Benga Fredi ipini dezagun kemena dezagun kemena nahiz egia dan biok nahiz egia dan biok mozkorrak ginena mozkorrak ginena zu galtzea izan zen zu galtzea izan zen tragorik txarrena. tragorik txarrena. Iñigo Mantzisidor “Mantxi” Iñigo Mantzisidor “Mantxi” 2005-10-22 Uztaritze 2005-10-22 Uztaritze
29. 29 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak • Bertsoa kantatu gai librean Bertsoa kantatu gai librean • Hitzak ausaz lortu Hitzak ausaz lortu • Silaba kopuru egokia Silaba kopuru egokia • Errima errespetatu Errima errespetatu • Bertsoa metrikoki zuzena Bertsoa metrikoki zuzena
30. 30 Neurriz eta errimaz kantatzea hitza horra hor ze kirol mota den bertsolaritza Xabier Amuriza penak familia da-ta egun badut hasten badezu saio errez hau jakinarazpen bukatu ahaztu hain on etxe ibili badakit nizun ura lanak xenofili hiltzen azaldu esku zabaldu pasako neri jotzen alberdi ze bularretako Siuc03 izeneko makina Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak
31. 31 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak Guretzat bertsoak sortzea zaila bada... Guretzat bertsoak sortzea zaila bada... Pentsa konputagailuarentzat!! Pentsa konputagailuarentzat!! Zergatik ez puntu solteak sortu lehenengo? Zergatik ez puntu solteak sortu lehenengo?
32. 32 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak Frantziako OuLiPo taldearen lan batean Frantziako OuLiPo taldearen lan batean oinarrituta, esperimentu batzuk burutu genituen. oinarrituta, esperimentu batzuk burutu genituen.
33. 33 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak Frantziako OuLiPo taldearen lan batean Frantziako OuLiPo taldearen lan batean oinarrituta, esperimentu batzuk burutu genituen. oinarrituta, esperimentu batzuk burutu genituen. Horretarako, txapelketetan kantatutako bertsoak Horretarako, txapelketetan kantatutako bertsoak analizatu genituen. analizatu genituen. 1. hurbilpena: 1. hurbilpena: Bertsoak hutsetik sortu beharrean, sortuta Bertsoak hutsetik sortu beharrean, sortuta dauden puntuak aldatzen saiatu. dauden puntuak aldatzen saiatu.
34. 34 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak 1. esperimentua: 1. esperimentua: Puntuetako hitz guztiak kategoria morfologiko Puntuetako hitz guztiak kategoria morfologiko bereko hitzekin ausaz ordezkatzea. bereko hitzekin ausaz ordezkatzea.
35. 35 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak Donostitikan Donostitikan Itziarrera Itziarrera etorritzen etorritzen naiz naiz erromes erromes IZE_ABL IZE_ABL IZE_ABU IZE_ABU ADI ADI ADL ADL IZE_ABS IZE_ABS
36. 36 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak Donostitikan Donostitikan Itziarrera Itziarrera etorritzen etorritzen naiz naiz erromes erromes IZE_ABL IZE_ABL IZE_ABU IZE_ABU ADI ADI ADL ADL IZE_ABS IZE_ABS Tributik Tributik eskera eskera joan joan ditu ditu kristo kristo
37. 37 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak Emaitza txukunik bazegoen, baina! Emaitza txukunik bazegoen, baina! Belodromoarentzat zenbat laudorio Belodromoarentzat zenbat laudorio Sorginentzat Sorginentzat hiru hiru esker esker
38. 38 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak Ondorioa: Ondorioa: • Aditzek arazoak ematen dituzte Aditzek arazoak ematen dituzte Irtenbidea? Irtenbidea? • Ez aldatu aditzak! Ez aldatu aditzak!
39. 39 Donostitikan Donostitikan Itziarrera Itziarrera etorritzen etorritzen naiz naiz erromes erromes IZE_ABL IZE_ABL IZE_ABU IZE_ABU ADI ADI ADL ADL IZE_ABS IZE_ABS
40. 40 Donostitikan Donostitikan Itziarrera Itziarrera etorritzen etorritzen naiz naiz erromes erromes IZE_ABL IZE_ABL IZE_ABU IZE_ABU ADI ADI ADL ADL IZE_ABS IZE_ABS Burutik Burutik hiriburura hiriburura etorritzen etorritzen naiz naiz indar indar
41. 41 Emaitza txukunik bazegoen, baita! Emaitza txukunik bazegoen, baita! Taberna izaten dugu gustokoa, begikoa Taberna izaten dugu gustokoa, begikoa Klasea izaten dugu kondena, behar Klasea izaten dugu kondena, behar
42. 42 Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak Ondorioa: Ondorioa: • Multzo semantiko ezberdinetako hitzak jartzean Multzo semantiko ezberdinetako hitzak jartzean arazoak. arazoak. Irtenbidea? Irtenbidea? • Izen eta adjektiboak aldatu, semantikoki antzekoak Izen eta adjektiboak aldatu, semantikoki antzekoak diren hitzekin (sinonimoak, antonimoak, ...) diren hitzekin (sinonimoak, antonimoak, ...)
43. 43 Lotsagabekeria zuregan nagusi Lotsagabekeria zuregan nagusi IZE_ABS IOR IZE_ABS IZE_ABS IOR IZE_ABS
44. 44 Lotsagabekeria zuregan nagusi Lotsagabekeria zuregan nagusi IZE_ABS IOR IZE_ABS IZE_ABS IOR IZE_ABS Lasaitasuna zuregan gazte Lasaitasuna zuregan gazte
45. 45 Kasu honetan, anbiguotasuna da arazoa. Kasu honetan, anbiguotasuna da arazoa. Hizkuntzaren prozesamenduko arazo Hizkuntzaren prozesamenduko arazo zailenetarikoa, alegia. zailenetarikoa, alegia.
46. 46 Ebaluazioa Ebaluazioa Nola ebaluatu lan hau? Nola ebaluatu lan hau? Nola ebaluatu esperimentuak? Nola ebaluatu esperimentuak? Turing-en testa Turing-en testa
47. 47 Ebaluazioa Ebaluazioa Turing-en testa (1950) Turing-en testa (1950) Makinak sortutakoa Makinak sortutakoa gizakiak sortu gizakiak sortu dezakenaren parekoa dezakenaren parekoa den ala ez egiaztatzeko den ala ez egiaztatzeko testa testa
48. 48 Ebaluazioa Ebaluazioa • Gure kasuan: Gure kasuan: • 2 ebaluatzaile 2 ebaluatzaile • Ebaluatzaile bakoitzari 135 puntu Ebaluatzaile bakoitzari 135 puntu – Bertsolarien puntuak eta puntu “automatikoak”, ausaz Bertsolarien puntuak eta puntu “automatikoak”, ausaz • Makinak sortutako puntuetatik, zenbat iruditu Makinak sortutako puntuetatik, zenbat iruditu zaizkie bertsolarienak ebaluatzaileei? zaizkie bertsolarienak ebaluatzaileei?
49. 49 Ebaluazioa Ebaluazioa • 1. esperimentua: hitz guztiak aldatuta 1. esperimentua: hitz guztiak aldatuta • %3 eta %33 onak %3 eta %33 onak • 2. esperimentua: aditzak aldatu gabe 2. esperimentua: aditzak aldatu gabe • %25 eta %48 onak %25 eta %48 onak • 3. esperimentua: izen eta adjektiboak 3. esperimentua: izen eta adjektiboak antzekoekin antzekoekin • %75 onak bi kasuetan %75 onak bi kasuetan
50. 50 Esperimentuotan ez genuen puntuen sorkuntza Esperimentuotan ez genuen puntuen sorkuntza burutu. burutu. Aurrez kantatutako puntuetan oinarrituta, puntu Aurrez kantatutako puntuetan oinarrituta, puntu berriak sortu genituen hainbat hitz ordezkatuz. berriak sortu genituen hainbat hitz ordezkatuz.
51. 51 2. hurbilpena: 2. hurbilpena: Puntuak hutsetik sortu Hizkuntzaren Puntuak hutsetik sortu Hizkuntzaren Sorkuntzarako arkitektura oinarri hartuta. Sorkuntzarako arkitektura oinarri hartuta.
52. 52 Eskema Eskema • Bertsotarako arbel digitala + SegaPoto Bertsotarako arbel digitala + SegaPoto • Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak • Bertsoen sorkuntza arkitektura orokor Bertsoen sorkuntza arkitektura orokor baten baitan baten baitan • Eta hau? Zertarako? Eta hau? Zertarako?
53. 53 Hau egiteko Hau egiteko Building Natural Language Generation Systems Building Natural Language Generation Systems liburuko arkitektura liburuko arkitektura
54. 54 Arkitektura honen arabera, hizkuntzaren Arkitektura honen arabera, hizkuntzaren sorkuntza burutzeko 6 urrats: sorkuntza burutzeko 6 urrats: 1.- Edukiaren zehaztapena 1.- Edukiaren zehaztapena 2.- Dokumentuaren egituratzea 2.- Dokumentuaren egituratzea 3.- Lexikalizazioa 3.- Lexikalizazioa 4.- Agregazioa 4.- Agregazioa 5.- Aipamenen sorkuntza 5.- Aipamenen sorkuntza 6.- Azaleko sorkuntza 6.- Azaleko sorkuntza
55. 55 Arkitektura honen arabera, hizkuntzaren Arkitektura honen arabera, hizkuntzaren sorkuntza burutzeko 6 urrats: sorkuntza burutzeko 6 urrats: 1.- 1.- Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena 2.- 2.- Dokumentuaren egituratzea Dokumentuaren egituratzea 3.- Lexikalizazioa 3.- Lexikalizazioa 4.- Agregazioa 4.- Agregazioa 5.- Aipamenen sorkuntza 5.- Aipamenen sorkuntza 6.- 6.- Azaleko sorkuntza Azaleko sorkuntza
56. 56 Arkitektura bertsotarako moldatua Arkitektura bertsotarako moldatua • Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena • Zer konta dezaket hitz bat gai gisa hartuta? Zer Zer konta dezaket hitz bat gai gisa hartuta? Zer kantatu? kantatu? • Azaleko sorkuntza Azaleko sorkuntza • Egitura abstraktuak morfologikoki, sintaktikoki, ... Egitura abstraktuak morfologikoki, sintaktikoki, ... sortu: puntuak sortu sortu: puntuak sortu • Dokumentuaren egituratzea Dokumentuaren egituratzea • Nola ordenatu esan nahi duguna (puntuak)? Nola ordenatu esan nahi duguna (puntuak)?
57. 57 Arkitektura bertsotarako moldatua Arkitektura bertsotarako moldatua • Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena • Zer konta dezaket hitz bat gai gisa hartuta? Zer Zer konta dezaket hitz bat gai gisa hartuta? Zer kantatu? kantatu? • Azaleko sorkuntza Azaleko sorkuntza • Egitura abstraktuak morfologikoki, sintaktikoki, ... Egitura abstraktuak morfologikoki, sintaktikoki, ... sortu: puntuak sortu sortu: puntuak sortu • Dokumentuaren egituratzea Dokumentuaren egituratzea • Nola ordenatu esan nahi duguna (puntuak)? Nola ordenatu esan nahi duguna (puntuak)?
58. 58 Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena Gaia: sustrai Gaia: sustrai Nola erabaki zeri buruz kantatu? Nola erabaki zeri buruz kantatu?
59. 59 Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena 1) 1) Gaiarekin erlazionatutako izenak lortu Gaiarekin erlazionatutako izenak lortu
60. 60 Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena erro erro zuztar zuztar tradizio tradizio muin muin zurtoin zurtoin altsuma altsuma nortasun-ezaugarri nortasun-ezaugarri identitate identitate sendo sendo euskaltasuna euskaltasuna nortasun nortasun adar adar
61. 61 Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena 1) 1) Gaiarekin erlazionatutako izenak lortu Gaiarekin erlazionatutako izenak lortu 2) 2) Sinonimoak ekidin Sinonimoak ekidin
62. 62 Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena erro erro zuztar zuztar tradizio tradizio muin muin zurtoin zurtoin altsuma altsuma nortasun-ezaugarri nortasun-ezaugarri identitate identitate sendo sendo euskaltasuna euskaltasuna nortasun nortasun adar adar
63. 63 Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena 1) 1) Gaiarekin erlazionatutako izenak lortu Gaiarekin erlazionatutako izenak lortu 2) 2) Sinonimoak ekidin Sinonimoak ekidin 3) 3) Hitz haiekin batera joan daitezkeen aditzak Hitz haiekin batera joan daitezkeen aditzak (garatze prozesuan) (garatze prozesuan)
64. 64 Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena erro -> begiratu erro -> begiratu tradizio -> 0 tradizio -> 0 muin -> aukeratu muin -> aukeratu zurtoin -> 0 zurtoin -> 0 altsuma -> 0 altsuma -> 0 nortasun-ezaugarri -> hautatu nortasun-ezaugarri -> hautatu identitate -> 0 identitate -> 0 sendo -> 0 sendo -> 0 euskaltasuna -> 0 euskaltasuna -> 0 nortasun -> 0 nortasun -> 0 adar -> jo adar -> jo
65. 65 Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena erro -> begiratu erro -> begiratu muin -> aukeratu muin -> aukeratu nortasun-ezaugarri -> hautatu nortasun-ezaugarri -> hautatu adar -> jo adar -> jo
66. 66 Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena • Izen-aditz bikote batzuk lortu ditugu Izen-aditz bikote batzuk lortu ditugu • Izena aditzaren argumentu izango da Izena aditzaren argumentu izango da • Kasu batzuetan argumentu gehiago beharko Kasu batzuetan argumentu gehiago beharko ditugu... aztertzeke... ditugu... aztertzeke...
67. 67 Arkitektura bertsotarako moldatua Arkitektura bertsotarako moldatua • Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena • Zer konta dezaket hitz bat gai gisa hartuta? Zer Zer konta dezaket hitz bat gai gisa hartuta? Zer kantatu? kantatu? • Azaleko sorkuntza Azaleko sorkuntza • Egitura abstraktuak morfologikoki, sintaktikoki, ... Egitura abstraktuak morfologikoki, sintaktikoki, ... sortu: puntuak sortu sortu: puntuak sortu • Dokumentuaren egituratzea Dokumentuaren egituratzea • Nola ordenatu esan nahi duguna (puntuak)? Nola ordenatu esan nahi duguna (puntuak)?
68. 68 Azaleko sorkuntza Azaleko sorkuntza Demagun aurreko atalean iada puntuak sortzeko Demagun aurreko atalean iada puntuak sortzeko informazioa lortu dugula. informazioa lortu dugula. Aditza, haren argumentuak, denbora, aspektua Aditza, haren argumentuak, denbora, aspektua
69. 69 Azaleko sorkuntza Azaleko sorkuntza ['piztu', 'ni'+ERG, 'su'+ABS+sg, 'poliki', indikatiboa, ['piztu', 'ni'+ERG, 'su'+ABS+sg, 'poliki', indikatiboa, oraina, burutua] oraina, burutua]
70. 70 Azaleko sorkuntza Azaleko sorkuntza ['piztu', 'ni'+ERG, 'su'+ABS+sg, 'poliki', indikatiboa, ['piztu', 'ni'+ERG, 'su'+ABS+sg, 'poliki', indikatiboa, oraina, burutua] oraina, burutua] Sortzaile morfologiko bat erabilita... Sortzaile morfologiko bat erabilita... [piztu, nik, sua, poliki, dut] [piztu, nik, sua, poliki, dut]
71. 71 Azaleko sorkuntza Azaleko sorkuntza ['piztu', 'ni'+ERG, 'su'+ABS+sg, 'poliki', indikatiboa, ['piztu', 'ni'+ERG, 'su'+ABS+sg, 'poliki', indikatiboa, oraina, burutua] oraina, burutua] [piztu, nik, sua, poliki, dut] [piztu, nik, sua, poliki, dut]
72. 72 Azaleko sorkuntza Azaleko sorkuntza ['piztu', 'ni'+ERG, 'su'+ABS+sg, 'poliki', indikatiboa, ['piztu', 'ni'+ERG, 'su'+ABS+sg, 'poliki', indikatiboa, oraina, burutua] oraina, burutua] [piztu, nik, sua, poliki, dut] [piztu, nik, sua, poliki, dut] “ “Piztu nik sua poliki dut”? Piztu nik sua poliki dut”?
73. 73 Azaleko sorkuntza Azaleko sorkuntza ['piztu', 'ni'+ERG, 'su'+ABS+sg, 'poliki', indikatiboa, ['piztu', 'ni'+ERG, 'su'+ABS+sg, 'poliki', indikatiboa, oraina, burutua] oraina, burutua] [piztu, nik, sua, poliki, dut] [piztu, nik, sua, poliki, dut] “ “Piztu nik sua poliki dut”? Piztu nik sua poliki dut”? Zuzena al da? Naturala al da? Zuzena al da? Naturala al da?
74. 74 Azaleko sorkuntza Azaleko sorkuntza ['piztu', 'ni'+ERG, 'su'+ABS+sg, 'poliki', indikatiboa, ['piztu', 'ni'+ERG, 'su'+ABS+sg, 'poliki', indikatiboa, oraina, burutua] oraina, burutua] [piztu, nik, sua, poliki, dut] [piztu, nik, sua, poliki, dut] “ “Piztu nik sua poliki dut”? Piztu nik sua poliki dut”? Zuzena al da? Naturala al da? Zuzena al da? Naturala al da? “ “Nik sua poliki piztu dut”? Nik sua poliki piztu dut”? Ez al da naturalagoa? Ez al da naturalagoa?
75. 75 • Nola neurtu naturaltasuna? Nola neurtu naturaltasuna? • Hizkuntz-ereduak Hizkuntz-ereduak • Maizen agertzen diren egiturak naturalagoak Maizen agertzen diren egiturak naturalagoak dira. dira. • Une honetan, dauzkagun egiturak kategoria Une honetan, dauzkagun egiturak kategoria morfologikoetan eta deklinabidean morfologikoetan eta deklinabidean oinarritutakoak. oinarritutakoak.
76. 76 Igaro dira lau urte Igaro dira lau urte lau urte igaro dira lau urte igaro dira Txapelketa haseratik Txapelketa haseratik duda ta erronka pila duda ta erronka pila ta eguneroko martxa ta eguneroko martxa ez degu ikusten klaru ez degu ikusten klaru ADI ADL DET IZE ADI ADL DET IZE DET IZE ADI ADL DET IZE ADI ADL IZE IZE_ABL IZE IZE_ABL IZE_ABS LOT IZE IZE_ABS IZE_ABS LOT IZE IZE_ABS LOT ADB_GEL IZE_ABS LOT ADB_GEL IZE_ABS PRT ADT ADI ADB PRT ADT ADI ADB
77. 77 Baina beti ez da egokia izango!! Baina beti ez da egokia izango!! Jo Jo ta ta ke ke irabazi irabazi arte arte ADI ADI LOT LOT IZE IZE ADI ADI POSTP POSTP Irabazi ta ke jo arte Irabazi ta ke jo arte Teknika matematiko batzuen bidez, hitzak ere Teknika matematiko batzuen bidez, hitzak ere kontuan hartu nahi ditugu kontuan hartu nahi ditugu
78. 78 Arkitektura bertsotarako moldatua Arkitektura bertsotarako moldatua • Edukiaren zehaztapena Edukiaren zehaztapena • Zer konta dezaket hitz bat gai gisa hartuta? Zer Zer konta dezaket hitz bat gai gisa hartuta? Zer kantatu? kantatu? • Azaleko sorkuntza Azaleko sorkuntza • Egitura abstraktuak morfologikoki, sintaktikoki, ... Egitura abstraktuak morfologikoki, sintaktikoki, ... sortu: puntuak sortu sortu: puntuak sortu • Dokumentuaren egituratzea Dokumentuaren egituratzea • Nola ordenatu esan nahi duguna (puntuak)? Nola ordenatu esan nahi duguna (puntuak)?
79. 79 Dokumentuaren egituratzea Dokumentuaren egituratzea • Ez da lan makala, erraza ematen duen arren Ez da lan makala, erraza ematen duen arren
80. 80 Dokumentuaren egituratzea Dokumentuaren egituratzea nik kalabazak jasotzen ditut nik kalabazak jasotzen ditut nahiz eta ni ez egon zai nahiz eta ni ez egon zai neskarengana ezin da joan neskarengana ezin da joan nahiko lukeen bezain lasai nahiko lukeen bezain lasai horrexegatik zuen aurrean horrexegatik zuen aurrean ez nago batere alai ez nago batere alai zenbat ditudan ez dakit baina zenbat ditudan ez dakit baina zenbat nahiko nituzkeen bai zenbat nahiko nituzkeen bai kalabaza da gaur eguneko kalabaza da gaur eguneko mutiko gehienen etsai mutiko gehienen etsai
81. 81 Dokumentuaren egituratzea Dokumentuaren egituratzea nik kalabazak jasotzen ditut nik kalabazak jasotzen ditut nahiz eta ni ez egon zai nahiz eta ni ez egon zai neskarengana ezin da joan neskarengana ezin da joan nahiko lukeen bezain lasai nahiko lukeen bezain lasai horrexegatik zuen aurrean horrexegatik zuen aurrean ez nago batere alai ez nago batere alai zenbat ditudan ez dakit baina zenbat ditudan ez dakit baina zenbat nahiko nituzkeen bai zenbat nahiko nituzkeen bai kalabaza da gaur eguneko kalabaza da gaur eguneko mutiko gehienen etsai mutiko gehienen etsai Kalabaza da gaur eguneko Kalabaza da gaur eguneko mutiko gehienen etsai mutiko gehienen etsai neskarengana ezin da joan neskarengana ezin da joan nahiko lukeen bezain lasai nahiko lukeen bezain lasai nik kalabazak jasotzen ditut nik kalabazak jasotzen ditut nahiz eta ni ez egon zai nahiz eta ni ez egon zai horrexegatik zuen aurrean horrexegatik zuen aurrean ez nago batere alai ez nago batere alai zenbat ditudan ez dakit baina zenbat ditudan ez dakit baina zenbat nahiko nituzkeen bai. (bis) zenbat nahiko nituzkeen bai. (bis) Beñat Gaztelumendi Beñat Gaztelumendi 2004-07-02 Berriatua 2004-07-02 Berriatua
82. 82 Dokumentuaren egituratzea Dokumentuaren egituratzea • Ez da lan makala, erraza ematen duen arren Ez da lan makala, erraza ematen duen arren • Bukaera “identifikagarriagoa” Bukaera “identifikagarriagoa” • Zergatik ez dugu bukaera detektatzaile bat Zergatik ez dugu bukaera detektatzaile bat egiten? egiten?
83. 83 Bukaera detektatzailea Bukaera detektatzailea • 1.- Puntuei buruzko informazioa erauzi 1.- Puntuei buruzko informazioa erauzi • 2.- Puntuak aztertu eta bukaerak nolakoak diren ikasi 2.- Puntuak aztertu eta bukaerak nolakoak diren ikasi • 3.- Puntu berriak datozenean bukaerakoa zein den asmatu 3.- Puntu berriak datozenean bukaerakoa zein den asmatu • 1986 eta 2013 arteko txapelketetako puntuak 1986 eta 2013 arteko txapelketetako puntuak • 26.388 26.388 puntu guztira puntu guztira • 5711 5711 azken puntuak azken puntuak • 20.677 20.677 bestelakoak bestelakoak
84. 84 Bukaera detektatzailea Bukaera detektatzailea • Puntu bakoitzari buruz jakin beharreko Puntu bakoitzari buruz jakin beharreko informazioa... informazioa...
85. 85 Bukaera detektatzailea Bukaera detektatzailea • Puntu bakoitzari buruz jakin beharreko Puntu bakoitzari buruz jakin beharreko informazioa... informazioa... • Zer da garrantzitsua? Ba al dago pista Zer da garrantzitsua? Ba al dago pista esanguratsurik puntu bat amaierakoa dela esanguratsurik puntu bat amaierakoa dela esango diguna? esango diguna?
86. 86 • Pista hauek topatzeko, Pello Esnalen lanak Pista hauek topatzeko, Pello Esnalen lanak aztertzen gabiltza aztertzen gabiltza “ “Azken oin esanguratsuak” Azken oin esanguratsuak”, EGAN, 1993-1 , EGAN, 1993-1 “ “Azken hitz-erro eta oinburu esanguratsuak” Azken hitz-erro eta oinburu esanguratsuak”, , EGAN, 1994-1 EGAN, 1994-1
87. 87 Bukaera detektatzailea Bukaera detektatzailea • Oraingoz lanean darabilzkigun “pistak”: Oraingoz lanean darabilzkigun “pistak”: • Subjuntiboan dagoen aditzik ba al dago? Subjuntiboan dagoen aditzik ba al dago? • Zein da puntuko azken hitza? Zein da puntuko azken hitza? • Zein da puntuko azken lema? Zein da puntuko azken lema? • Zenbat izen/adjektibo/... erabiltzen ditugu? Zenbat izen/adjektibo/... erabiltzen ditugu? • ... ...
88. 88 Bukaera detektatzailea Bukaera detektatzailea • Hau ebaluatzeko 3 esperimentu Hau ebaluatzeko 3 esperimentu • Bukaerak detektatu Bukaerak detektatu • Hasierak detektatu Hasierak detektatu • Azken aurrekoak detektatu Azken aurrekoak detektatu
89. 89 Bukaera detektatzailea Bukaera detektatzailea
90. 90 Bukaera detektatzailea Bukaera detektatzailea
91. 91 • Gai batentzako hainbat puntu sortu eta bukaera Gai batentzako hainbat puntu sortu eta bukaera izan daitekeena identifikatu izan daitekeena identifikatu • Etorkizuneko lana: bukaera horretatik abiatuta Etorkizuneko lana: bukaera horretatik abiatuta bertsoa sortu, bertsoa sortu, bertsolariek egiten duten gisara bertsolariek egiten duten gisara
92. 92 Eskema Eskema • Bertsotarako arbel digitala + SegaPoto Bertsotarako arbel digitala + SegaPoto • Bertsoen sorkuntza: hastapenak Bertsoen sorkuntza: hastapenak • Bertsoen sorkuntza arkitektura orokor Bertsoen sorkuntza arkitektura orokor baten baitan baten baitan • Eta hau? Zertarako? Eta hau? Zertarako?
93. 93 Eta hau zertarako? Eta hau zertarako? • Bertsotarako arbel digitalean: Bertsotarako arbel digitalean: • Gaia jaso eta zer kantatu ez dakigunean Gaia jaso eta zer kantatu ez dakigunean • Puntu bat idatzi ostean, berrordenatu (errima Puntu bat idatzi ostean, berrordenatu (errima errazago topatzeko) errazago topatzeko) • Puntu indartsu bat idatziz gero, arbelak bukaeran Puntu indartsu bat idatziz gero, arbelak bukaeran idazteko gomendatuko luke idazteko gomendatuko luke
94. 94 Eta hau zertarako? Eta hau zertarako? • Hizkuntzaren Sorkuntzako aplikazio gisa: Hizkuntzaren Sorkuntzako aplikazio gisa: • Eguraldi-iragarpenak Eguraldi-iragarpenak • Laburpengintza automatikoa Laburpengintza automatikoa • Domotika Domotika – Labea 200 gradutan dago Labea 200 gradutan dago – Etxea epel dago Etxea epel dago – ... ...
95. 95 Eskerrak Eskerrak • Euskal Herriko Unibertsitatea Euskal Herriko Unibertsitatea • Euskal Herriko Bertsozale Elkartea Euskal Herriko Bertsozale Elkartea • Mintzola fundazioa Mintzola fundazioa • IXA taldea IXA taldea • Zu, entzule Zu, entzule
96. 96 Mila esker! Mila esker!
97. 97 Galderarik? Galderarik?
98. 98 Bertso-sorkuntza automatikoa: Bertso-sorkuntza automatikoa: azken nobedadeak azken nobedadeak Manex Agirrezabal Manex Agirrezabal IXA taldea IXA taldea Euskal Herriko Unibertsitatea Euskal Herriko Unibertsitatea Miramar, Donostia Miramar, Donostia Uztailaren 10a Uztailaren 10a